Sau hội nghị quốc tế nhi khoa 1977, mọi người thống nhất dùng danh từ viêm khớp mạn tính thiếu niên (VKMTTN) để chỉ tất cả những viêm khớp mạn tính ở trẻ em dưới 16 tuổi.
Trong VKMTTN, nữ mắc nhiều hơn nam. Lứa tuổi hay mắc là 6 - 7 tuổi và 12 - 15 tuổi. Yếu tố gia đình thấy rõ trong 30 - 50% trường hợp. Nguyên nhân hiện nay chưa được biết rõ.
Thể bắt đầu cấp có biểu hiện nội tạng
Các triệu chứng sớm gợi ý:
Triệu chứng toàn thân: tuổi khởi phát thường 5 - 7 tuổi, thường bắt đầu cấp tính với: sốt cao dao động kéo dài, mệt mỏi ăn kém, gầy sút nhanh và nhiều, vẻ mặt buồn bã hốc hác da xanh.
Triệu chứng ở khớp: sưng đau các khớp nhỡ: cổ tay, cổ chân, gối, khuỷu. Ít khi thấy khớp ngón và háng (không có biểu hiện cột sống). Khớp sưng nóng, có thể có nước.
Triệu chứng ngoài khớp:
Ngoài da: ban đỏ rất hay gặp và có tính chất đặc hiệu, đó là những nốt màu hồng nổi trên mặt da, không đau, không ngứa, xuất hiện nhiều vào lúc sốt cao trong ngày rồi mất dần sau vài giờ. Vị trí ban đỏ ở thân mình, các chi, nhất là ở lòng bàn tay.
Hạt dưới da: nổi ở quanh các khớp, cứng, không đau, có thể mất đi sau một thời gian.
Hạch, gan, lách: hạch: nổi ở nách, bẹn, to vừa, không đau.
Lách: to, mấp mé bờ sườn.
Gan: có thể hơi to.
Viêm các màng tim, nhất là màng ngoài tim, xác định bằng siêu âm vì lượng nước ít. Đôi khi viêm màng phổi, viêm màng bụng.
Thể đa khớp mạn tính
Gặp ở lứa tuổi 8 - 12, bắt đầu từ từ tăng dần, trẻ em gái hay gặp.
Triệu chứng ở khớp: đa số bắt đầu từ một khớp, sau đó lan sang khớp khác. Khớp bị viêm sưng, đau, phù nề, đối xứng 2 bên cơ thể, riêng khớp gối có thể bị tràn dịch (có nước). Các khớp hay bị: gối, khuỷu tay, cổ tay, cổ chân. Có 3 vị trí khi viêm sẽ có những dấu hiệu đặc biệt:
Viêm khớp háng làm cho trẻ không đi lại được.
Viêm khớp thái dương hàm kéo dài: làm hàm dưới của trẻ kém phát triển, tạo nên vẻ mặt như mặt chim (cằm lẹm, hàm dưới thụt ra sau).
Viêm các đốt sống cổ: dẫn đến di chứng dính các đốt sống ở tư thế đưa ra phía trước.
Triệu chứng toàn thân và nội tạng: sốt nhẹ kéo dài, gầy sút, mệt mỏi, kém ăn. Hạch nổi ở mặt trong cánh tay…
Thể cột sống
Ở trẻ em nam giới tuổi từ 12 - 16. Thường bắt đầu bằng viêm các khớp chi dưới (háng, gối, cổ chân). Lúc đầu ở một bên cơ thể sau đó lan sang 2 bên cơ thể (đối xứng). Sau một thời gian dài mới xuất hiện triệu chứng ở cột sống.
Thể một khớp hay vài khớp
Hay gặp ở lứa tuổi 8 - 10. Nếu viêm một khớp thì thường là khớp gối. Nếu viêm vài khớp thì dưới 4 khớp và không đối xứng.
Viêm một khớp gối đơn độc chiếm 70% trường hợp, một khớp cổ chân chiếm 15%. Các khớp khác ít gặp hơn. Khớp sưng và đau, nhưng vẫn đi lại vận động được (ngay cả khi bệnh đã kéo dài). Chi bên bệnh thường dài hơn bên lành (do tổn thương viêm kích thích sụn nối tăng hoạt động).
BS. NGÔ VĂN TUẤN
Theo Suckhoedoisong
