Lúc ấy ta lại nhớ về người nhạc sĩ tài hoa được mệnh danh là Nhạc sĩ của mùa thu Hà Nội - Đoàn Chuẩn. Cố nhạc sĩ mất vào ngày 15/11/2001, trùng với ngày sinh nhật của Văn Cao (15/11/1923). Từ lâu tôi vẫn luôn tự hào được là đồng hương với hai nhạc sĩ tài hoa quê Hải Phòng là nhạc sĩ Văn Cao và nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Nhưng mãi đến khi đêm nhạc đầu tiên của Văn Cao diễn ra ở rạp Kim Môn- Hàng Buồm- Hà Nội đầu năm 1988, tôi mới được gặp Đoàn Chuẩn lần đầu tiên.
Đoàn Chuẩn được mệnh danh là nhạc sỹ của mùa thu
Khi ấy, đất nước còn nghèo, phần đông mọi người đều có dấu ấn của sự vất vả mưu sinh nhưng riêng Đoàn Chuẩn vẫn toát lên một vẻ hào hoa, phong nhã của chàng công tử Hà thành (nhạc sĩ từ quê nhà Hải Phòng chuyển lên Hà Nội sinh sống cùng hãng nước mắm Vạn Vân của gia đình). Chỉ vừa sơ ngộ, cái duyên giời đã khiến ông và tôi xe vào nhau ngay. Cũng hệt như khi tôi gặp Văn Cao ở quán rượu Tiên Điền Nguyễn Du mấy năm trước.
Không bao giờ tôi quên buổi sáng cuối mùa đông năm Đinh Mão, khi lần đầu tiên tới tư gia số 9 Cao Bá Quát - Hà Nội để thăm Đoàn Chuẩn. Khi tôi tới, tài tử Ngọc Bảo đã ngồi đấy, còn Đoàn Chuẩn thì đang réo rắt tiếng guitare Hawai một giai điệu mùa thu với những quãng rộng răng cưa thoảng âm hưởng nhạc blue. Ngọc Bảo chợt cao hứng theo: “Thấy hối tiếc nhiều/ Thuyền đã sang bờ/ Đường về không lối.
Sáu ánh mắt nhìn nhau không nói, chỉ mỉm cười. Sự sống đã lật sang một trang mới mà chủ yếu là phục sinh lại những giá trị cũ đã bị cuộc chiến che lấp mấy chục năm qua. Từ trong nhà, bà Đoàn Chuẩn bước ra với từng đĩa bánh cuốn Thanh Trì trắng muốt trên tay. Rồi bà mở phin cà phê ra, nước sôi rót vào loang khói. Có cảm giác như bà là người hạnh phúc nhất trong buổi sáng tinh khôi của những ngày đầu thời kỳ đổi mới này.
Mỗi người chúng tôi ngồi trước một đĩa bánh cuốn cắt nhỏ cùng vài khổ chả quế đỏ au. Đoàn Chuẩn rót ra ba chén quốc lủi sủi tăm. Sau khi cụng chén, Ngọc Bảo thì nhấp môi, tôi vừa gọn một ngụm, còn Đoàn Chuẩn thì điềm nhiên cạn ngay một hơi. Sau tôi mới biết đó là thói quen uống rượu của nhạc sĩ, giống như Tô Hoài.
Sau khi ăn sáng, chúng tôi thưởng thức những tách cà phê thơm phức. Tôi mở gói thuốc lá 555 mời hai đàn anh. Ngọc Bảo rút một điếu, châm lửa bằng chiếc Zippo sành điệu. Còn Đoàn Chuẩn thì xua tay. Ông lấy từ trong túi ra một bao Thăng Long màu vàng. Đó mới là gu thuốc lá riêng của ông, hệt như của Huy Du.
Khói thuốc quyện với hương cà phê làm ấm cả căn phòng. Hút hết thuốc, Ngọc Bảo búng đầu lọc ra vườn một cách điệu nghệ và khẽ cất giọng: “Anh đang chờ mùa thu… Trời đất kia ngả màu xanh lơ”. Rồi giai điệu của Đoàn Chuẩn, như một lạch suối trong ngần trào tuôn khắp căn phòng.
Ngày hôm đó, Đoàn Chuẩn hát ca khúc mới toanh Khuôn mặt em phổ thơ Văn Cao cho chúng tôi nghe. Ẩn sâu trong giai điệu bỡ ngỡ kia là bao nỗi niềm trắc ẩn của năm tháng. Cuộc gặp gỡ Đoàn Chuẩn lần đầu tiên tại tư gia đã kéo dài tới trưa. Những chén rượu lại đầy rồi cạn. Đĩa lạc rang húng lìu đã được bà Đoàn Chuẩn đưa vào tự lúc nào.
Năm đó, Văn Cao suýt ra đi vì tràn dịch màng phổi. Thoát hiểm, ông viết Ba biến khúc ở tuổi 65. Đoàn Chuẩn nghe Văn Cao đọc thơ thì rơm rớm nước mắt: “Mình đã khổ mà Văn Cao còn khổ hơn mình nhiều quá. Hai người, một thì ở đội trừ gian, một ở thanh niên thành Hoàng Diệu, giờ ngồi ôn lại thời thanh xuân tuổi trẻ. May mà nhờ đổi mới thì công chúng mới được nghe lại, được biết đến những Thiên Thai, “Trương Chi, “Thu quyến rũ, “Gửi gió cho mây ngàn bay”.
Tình vong niên của tôi với các ông cứ trải dài như thế qua thời gian. Bây giờ, mỗi khi tỉnh giấc lúc tảng sáng, tôi cứ nhớ Đoàn Chuẩn với lời than thở khẽ khàng của ông với nhân gian: “Có những đêm về sáng/ Đời sao buồn chi mấy cố nhân ơi”. Vâng, cố nhân ơi, những đêm về sáng, nhất là khi thu rất thật thu là lúc chớm đông sang như câu thơ Chu Hoạch - một nhà thơ - họa sĩ đàn em vừa rẽ lối đời sang cõi bên kia, thì càng thấy nhớ người nhạc sĩ của mùa Thu Hà Nội.
Theo Nguyễn Thụy Kha (CP)
