Độc đáo di sản lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn hơn 400 năm ở Bình Định

Ngày 27/2 (tức 30 tháng Giêng), tại Chùa Bà, thôn An Hòa, xã Phước Quang, huyện Tuy Phước (tỉnh Bình Định) diễn ra lễ hội Chùa Bà – Cảng thị Nước Mặn năm 2025. Lễ hội kéo dài đến ngày 1/3/2025 (tức ngày 30 tháng Giêng đến ngày Mùng 2 tháng 2 năm Ất Tỵ) với nhiều hoạt động tín ngưỡng, văn hóa độc đáo.

Theo Ban quản lý di tích Chùa Bà – Nước Mặn, Chùa Bà đã trở thành tín ngưỡng chung của cả cộng đồng dân cư nơi đây từ những năm cuối của thế kỷ 16. Lúc này khách thập phương lui tới chùa đông hơn, hình thức tín ngưỡng cũng dần lớn lên, lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn dần thành hình.

Tên gọi Nước Mặn, xuất hiện vào đầu thế kỷ 17, là một địa chỉ nằm trên con đường tơ lụa trên biển kết nối với một số trung tâm thương mại quốc tế. Bản đồ vẽ vào năm 1608 con đường tơ lụa trên biển có 2 địa danh được thương nhân nước ngoài thường đến buôn bán là Thị Nại - Nước Mặn và Hải Phố - Hội An.

Trong các thương cảng ở Đàng Trong lúc bấy giờ thì thuyền buôn các nước phương Tây và một số nước khác đến buôn bán tại Thị Nại - Nước Mặn khá tấp nập.

Ông Nguyễn Hùng Tân – Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy Phước - cho hay, lễ hội đã trở thành một hoạt động văn hóa tín ngưỡng quy mô lớn và ra đời sớm ở Bình Định. Vì lý do chiến tranh và nhiều vấn đề có liên quan, lễ hội được khôi phục trong vòng hơn 20 năm qua. Cho đến nay, lễ hội được tổ chức hằng năm, song đã có sự đổi mới cả về nội dung lẫn hình thức cho phù hợp với sự đổi mới kinh tế - văn hóa - xã hội. Lễ hội là một hồi ức về cảng thị lớn nhất phủ Quy Nhơn thuở trước.

Ông Tân thông tin thêm, năm 2022, lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn đã được ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Việc Trung ương công nhận, ghi danh Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa từ loại hình di sản văn hóa phi vật thể này. 

Đồng thời, khẳng định vai trò lịch sử và văn hóa của Cảng thị Nước Mặn trong đời sống tinh thần của cộng đồng địa phương, tôn trọng giá trị sáng tạo, khai hoang và thể hiện tín ngưỡng trong tổng thể các giá trị di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam, góp phần tạo nên sự đa dạng văn hóa của nhân loại. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân huyện Tuy Phước cùng các địa phương, tổ chức liên quan.

Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn, huyện Tuy Phước có kế hoạch bảo vệ và phát huy di sản Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn đến năm 2030; đồng thời quy hoạch mở rộng khuôn viên Di tích lịch sử - văn hóa Chùa Bà, xây dựng mới tuyến đường vào Chùa Bà nhằm phát huy tốt giá trị di sản văn hóa này để phục vụ bà con nhân dân; tổ chức khôi phục, nhận diện các thành tố đã mai một, những tri thức dân gian liên quan đến di sản và tổ chức liên kết, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm các địa phương có di sản tương đồng; xây dựng, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch. Tôn vinh các nghệ nhân, người nắm giữ di sản, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản.

Lễ hội cầu ngư 200 năm tuổi ở Bình Định trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội cầu ngư vạn đầm Xương Lý (xã Nhơn Lý, Tp.Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), nét tín ngưỡng văn hóa truyền thống của ngư dân miền biển trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ 6 của tỉnh Bình Định.