Vào khoảng tháng 5 âm lịch hằng năm, lễ hội bắt cá Vực Rào (hay còn gọi là lễ hội Xả Vực Xuân Viên) ở xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh, thu hút đông đảo người dân địa phương và khách thập phương tham gia.
Theo người dân, xuất hiện từ đầu thế kỷ XVIII, Lễ hội bắt cá Vực Rào đến nay vẫn giữ được bản sắc riêng.
Sau tiếng trống, hàng nghìn người mang theo ngư cụ đổ xô xuống đầm đánh bắt cá
Nhằm bảo tồn và phát huy Lễ hội văn hóa phi vật thể đánh cá Vực Rào xã Xuân Viên năm 2024, UBND huyện Nghi Xuân, chỉ đạo Trung tâm Văn hóa - Truyền thông huyện Nghi Xuân đứng ra tổ chức. Lễ hội sẽ được diễn ra vào 7h sáng ngày 29/6, tại Vực Rào, xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
Lễ hội sẽ được chia làm hai phần, phần lễ và phần hội, sau phần khai hội đánh trống, người dân và du khách sẽ sử dụng những dụng cụ như Nơm, Đó… tham gia đánh bắt cá. Theo quy định của Ban tổ chức, ai đánh bắt được con cá to nhất, hoặc bắt được nhiều cá nhất sẽ được trao giải thưởng.
Người dân nô nức khoe "chiến tích" vừa đánh bắt được trên Vực Rào.
Theo truyền thuyết, Vực Rào (Vực Xuân Viên) trước đây là Vực Thuồng Luồng và Rào Nhà Nghẹ, một trong những cảnh quan đẹp của Núi Hồng Lĩnh (một kỳ quan nổi tiếng của đất nước).
Vực Rào là một lạch nước sâu, rộng chạy dài theo chân núi Vực có diện tích tự nhiên khoảng 30ha, dài khoảng 1km, nơi trú ngụ của các loài cá nước ngọt. Tại đây, dòng nước mát, trong lành, có nhiều hang, đầm, đìa… thích hợp để các loài cá nước ngọt trú ngụ, sinh sôi và phát triển.
Trước khi lễ hội bắt đầu, một vị bô lão được người dân lựa chọn dựng đàn dâng lễ vật cúng các vị thần linh, các bậc tiền nhân, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu.
người dân trong làng dùng ngư cụ truyền thống như nơm, vó, lưới, nhủi…
Lễ tế xong, một hồi chiêng trống vang lên, người đứng đầu làng hú to một tiếng rồi là người đầu tiên cầm nơm lội xuống đầm úp cá. Ngay sau đó, người dân trong làng dùng ngư cụ như nơm, vó, lưới, nhủi… cũng ào xuống bắt cá trong tiếng reo hò, cổ vũ. Lễ hội nghiêm cấm tuyệt đối các loại lưới thả, lưới kéo.
Nay từ sáng sớm, hàng nghìn người dân từ khắp nơi đổ về. Sau tiếng trống khai hội, mọi người lao xuống đầm bắt cá, trên bờ người dân hò reo, cổ vũ.
Người nào may mắn bắt được một con cá lớn sẽ hú lên một tiếng, tất cả mọi người đều ùa đến chia vui, tạo nên một không khí rộn ràng trong lễ hội.
Mỗi người một dụng cụ đánh bắt cá. Tương truyền nếu người nào bắt được nhiều cá to sẽ gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu suốt năm.
Ở đầm Vực Rào ngày thường không ai được đánh bắt cá. Dân làng sẽ cắt cử người trông giữ và chỉ cho đánh bắt vào ngày hội được tổ chức mỗi năm một lần.
Anh Nguyễn Văn Nam (ở xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân) cho biết: “khu vực này địa phương cấm không cho đánh bắt cá, mỗi năm chỉ được đánh một ngày duy nhất. Vì vậy người dân ai cũng hăng hái chuẩn bị công cụ từ nhiều ngày trước. Ngày hội này có từ lâu lắm rồi và nó trở thành truyền thống của người dân chúng tôi bao đời nay”.
Lễ hội bắt cá Vực Rào được xem là nét đẹp văn hoá của huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Chính quyền địa phương nghiêm cấm hoạt động đánh bắt cá ở đây để phục vụ cho ngày lễ hội vào tháng 5 (Âm lịch) hàng năm. Đây là lễ hội mang đậm nét đặc trưng văn hoá lúa nước, sau khi bắt cá về người dân sẽ cúng thần linh cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Thiện Quyền
