Cứ vào tối ngày 16 tháng Giêng âm lịch hàng năm, người Ma Coong thuộc dân tộc Bru-Vân Kiều tại xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình lại tổ chức Lễ hội đập trống. Lễ hội nhằm cầu cho mưa thuận, gió hòa, nương rẫy tươi tốt, bản làng được ấm no, khỏe mạnh, gia súc không bị dịch bệnh. Đây cũng là ngày dành riêng cho những đôi trai, gái gặp gỡ, hẹn hò tình tứ cùng nhau mà chẳng phải chịu một sự ngăn cấm nào...
Theo lãnh đạo UBND xã, nơi đây là địa bàn cư trú của 692 hộ gia đình với khoảng 3.127 nhân khẩu, trong đó, đồng bào người Ma Coong chiếm gần 90%.
Theo truyền thuyết, ngày xưa ở vùng đất của người Ma Coong xuất hiện một con khỉ vàng gian ác, hàng đêm nó thường vào rẫy của bà con ăn ngô, lúa khiến bà con liên tục mất mùa, đau ốm nên rất đói khổ. Dân làng đã quyết tâm phải đuổi con khỉ ác này đi, một hôm khỉ ác tìm đến bản, bà con đã khua trống khiến con khỉ bỏ đi, từ đó dân bản không bị phá hoại mùa màng nữa. Để nhớ công lao vị Già bản tiên tổ người Ma Coong và cầu cho quanh bốn mùa làm ăn thuận lợi, hàng năm họ tổ chức việc cúng tế linh đình dâng lên thần linh những của ngon vật lạ sinh lợi được trên vùng đất họ ở. Hoạt động ấy dần dần thành một lễ hội lớn của dân tộc người Ma Coong ở đây. Lễ hội đập trống của người Ma Coong có từ khi đó.
Già làng Đinh Xon tiến hành các nghi thức trong buổi Lễ.
Cũng như mọi năm, 18 mâm cơm cúng Giàng của bà con gồm có rượu cần, gà, cá, xôi, ngọn cây mây, khúc thân cây đoác. Cá để cúng Giàng phải được lấy từ khúc suối cấm, đây là khúc ngăn của con suối Aky. Ba giờ sáng ngày 16 tháng Giêng âm lịch, già làng Đinh Xon được dân bản tín nhiệm là người thả lưới lấy cá cúng Giàng tại khúc suối này. Tất cả thể hiện sự kính trọng của dân làng đối với Giàng, với các vị thần luôn che chở cho cuộc sống của bà con.
Khi trăng lên ngửa đầu là lúc vào giờ khai lễ. Già làng Đinh Xon đọc lời khấn cầu trời đất phù hộ cho dân bản sống yên lành, làm ăn no đủ, mùa màng bội thu. Xong phần hành lễ, lúa gạo được ném ra tứ phía, cầu mong thóc lúa đầy bồ, đầy nương. Sau vài lượt cúng khấn, già làng Đinh Xon phát lệnh và lễ hội đập trống bắt đầu. Khách tham dự cùng dân bản lần lượt thay nhau dùng dùi đánh vào chiếc trống có bề mặt được làm từ da trâu, cho đến khi mặt trống thủng hẳn.
Đáng chú ý, theo tiếng chiêng dẫn nhịp, những người đập trống vừa đánh vừa hô vang: “Roa lữ! Roa lữ Giàng ơi!” (Vui sướng quá! Vui sướng quá Trời ơi!).
Thanh niên cùng nhau đập trống cho tới khi mặt trống vỡ.
"Trống của người Ma Coong không giống như trống của người dưới xuôi bởi tang trống được làm từ cây chi cúp (một loại cây thuốc rỗng – PV) sống trong rừng sâu, có thể dùng hết năm này sang năm khác. Mặt trống được bịt bởi da của một con trâu to khỏe, trống được chằng bằng sợi dây mây rừng xây chéo với nhau rồi lấy tre nêm chặt lại, kéo cho mặt trống có hình thù kỳ quặc như quả cầu gai, như vậy tiếng trống mới ấm, vang vọng”, già làng Đinh Xon cho biết.
Theo tục lệ của đồng bào, thời điểm trống vỡ cũng là lúc các đôi trai gái đưa nhau tìm về với núi rừng, khe suối của bản làng để tự tình. Ngày nay, tục lệ này gần như chỉ mang tính biểu trưng. Chính quyền địa phương và các nhà quản lý văn hoá đã tuyên truyền để người dân không còn cổ suý cho những sinh hoạt trái với Luật Hôn nhân gia đình.
Mặt trống được bịt bởi da của một con trâu to khỏe.
Lễ hội Đập trống của người Ma Coong đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2019. Lễ hội không chỉ góp phần động viên bà con dân tộc thiểu số nơi đây hăng say lao động sản xuất, phát triển kinh tế, xây dựng quê hương giàu đẹp mà còn góp phần quan trọng trong việc phát triển du lịch mang đặc trưng vùng miền thu hút du khách.
