Thực chất, gian thương đã sử dụng các tia laze một cách bí mật để tác động lên những đồ vật này. Người không tinh, không thể nào nhận biết, nhất là với những người chơi đồ cổ vì sang thì lại càng dễ bị đánh lừa. Đồng đen vốn không có tiêu chuẩn nào riêng để đánh giá nên khi thấy càng kì lạ thì người xem càng tin.
Ông Vũ Tá Hùng, một chuyên gia đồ cổ hàng đầu ở Việt Nam
Những cục đồng đen đơn giản về hình dáng nhưng có bề mặt đen bóng như sa quáng, người mua lại không được phép sử dụng các thủ thuật nghề như đốt, mài nên càng khó đánh giá. Mặt khác, nhiệt độ nóng chảy của đồng đen là rất cao nên muốn làm giả, người ta phải đúc được những sản phẩm chịu nhiệt cao. Khi mua, nếu được đốt thử, trong điều kiện mua bán trái phép như vậy, người xem cũng không thể nào kiểm nghiệm được bằng phương pháp nhiệt độ.
Bản thân những người trong nghề, buôn bán sưu tập đồ cổ cũng có khi bị lừa, phải mua vài ba sản phẩm về để kiểm tra, rút kinh nghiệm mới đưa đến kết luận sau cùng. Độ quý của những sản phẩm được cho là đồng đen đều được quy vào kĩ thuật đúc tinh xảo. Những công năng chữa bệnh, trị tà ma, phù vinh, phù tài thì gần như không được kiểm chứng. Có người cất công hàng chục năm lên núi, vào rừng để tìm kiếm đồng đen, hễ nghe thấy đâu có dấu vết của kim loại này là lập tức có mặt nhưng đều chỉ mang về sự thất vọng.
Giá trị của đồng đen do không có tiêu chuẩn nào để kiểm tra nên lại càng được đẩy lên cao trong dân gian. Là "cha, mẹ" của vàng bạc nên đương nhiên giá trị cũng phải hơn hẳn các loại kim loại này. Chỉ tính sơ sơ, một món đồ bằng đồng đen đã có giá bằng cả một gia tài. Chưa tính đến những truyền thuyết mà người bán cố tình vun vào kèm với những cổ vật. Những thương vụ bằng đồng đen do đó cũng được đẩy vào những hoàn cảnh bí mật. Nhiều vụ án sau khi được khơi ra mới khiến người đời ngẩn ngơ vì độ hài hước của nó.
Giữa tháng 6/2012, Bộ Công an vừa mới công bố về một vụ án buôn bán đồng đen có giá trị tới hàng tỷ đồng, thực chất chỉ là những tảng đá được sơn đen. Sau khi điều tra ra thì phát hiện, trong số những người tham gia mua đồng đen đều có những kẻ chân gỗ được gài vào để đánh lừa cảnh giác của phần lớn người mua.
Tuy vậy, cũng không thể khẳng định là không có đồng đen bởi cho đến nay vẫn chưa có một công trình nào trên thế giới khẳng định về loại hợp chất quý và hiếm này. Không có mẫu vật thực thì lấy gì để nghiên cứu là câu trả lời chung của các nhà khoa học cho đến thời điểm hiện tại.
Cho đến nay, đồng đen vẫn là một ẩn số.
Trầm Ngải
