Vì sao gà trống thường được chọn trong mâm cúng Giao thừa?
Theo TS Nguyễn Ngọc Mai - Viện Nghiên cứu tôn giáo, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam - người Việt Nam thường ưu tiên gà trống hơn gà mái trong mâm cúng giao thừa.
Đây là phong tục có từ ngàn đời, được bắt nguồn từ những quan niệm sâu xa liên quan đến tập quán canh tác nông nghiệp của người Việt.
Trong văn hóa nông nghiệp, mặt trời là một yếu tố vô cùng quan trọng. Đó là biểu hiện cho một ngày mới bắt đầu, ánh sáng chan hòa, mưa nắng thuận hòa giúp cho cây cối phát triển, mùa màng bội thu.
Gà trống thường cất tiếng gáy bắt đầu ngày mới, khi những tia nắng mai vừa ló dạng. Trên đầu gà trống có mào lớn, đỏ tươi, được coi như biểu tượng của mặt trời rực rỡ.
Điều này khiến gà trống được coi trọng, trở thành con vật linh thiêng, tinh khiết, quý hơn hẳn những loài động vật khác và luôn được chọn để thực hiện các nghi lễ hiến tế hoặc nghi thức tôn giáo nào đó.
Lễ cúng giao thừa rất được coi trọng. Tùy theo phong tục, mỗi vùng miền lại có một cách sắp lễ cúng khác nhau, nhưng luôn có đĩa xôi và gà trống luộc dâng lên tổ tiên nhằm cầu xin một sự khởi đầu mới với những điều tốt lành, suôn sẻ sẽ đến trong cả năm.
Bên cạnh đó, chia sẻ với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Ngọc Mai, cho biết thêm, trong văn hóa người Việt xưa, con gà trống được ví đại diện cho những đức tính của người quân tử.
Dáng đi oai phong cùng màu sắc sặc sỡ của gà trống được ví với ngũ đức: đức thần dân (mào), đức quân nhân (cựa), đức dũng cảm (tính chiến đấu), tốt bụng (luôn nhường thức ăn cho gà mái), đáng tin cậy (tiếng gáy luôn chính xác khi bình minh đến).
Không chỉ thế, tiếng gáy của gà trống được coi là điềm lành, báo hiệu sự chuyển vần của mặt trời, luân phiên ngày và đêm. Ngoài ra, gà trống cũng được coi là biểu tượng đảm bảo cho sự sinh sôi.
Trong một đàn có nhiều gà mái nhưng thường chỉ cần 1 - 2 gà trống, như vậy đã đủ đảm bảo cho chuồng nhốt của gia chủ luôn có trứng và gà con mới.
Ảnh minh họa.
Ngoài ra, gà trống được ưu tiên trong mâm lễ cúng hơn là gà mái cũng nhờ yếu tố thẩm mỹ. Người Việt coi trọng lễ cúng và thường sắp lễ "mâm cao cỗ đầy". Kích thước gà trống thường lớn hơn gà mái, khi đặt lên mâm lễ kèm bông hoa hồng đỏ cũng góp phần tăng tính thẩm mỹ hơn.
Tuy nhiên, không phải gà trống nào cũng được chọn để dâng cúng. Người xưa thường chọn gà trống choai, không bị dị tật, có tiếng gáy dõng dạc nhưng chưa hề đạp mái, không chỉ biểu hiện cho sự khỏe mạnh mà còn là sự tinh khiết.
Cùng với sự phát triển của xã hội, những quan niệm xưa cùng nhiều tín ngưỡng đang dần mai một, việc lựa chọn gà để dâng cúng cũng không còn quá cầu kỳ như xưa nữa.
Gà cúng khi nào đặt quay ra, khi nào đặt quay vào?
Ảnh minh họa.
Gà cúng đặt quay ra hay quay vào còn tuỳ thuộc vào vị trí đặt gà là ở bàn thờ hay ngoài trời, ngoài ra còn phụ thuộc vào thời điểm thực hiện lễ cúng.
Cúng gia tiên
Theo một số chuyên gia văn hóa, gà cúng đặt trên bàn thờ nên quay đầu về hướng bát hương. Tư thế này được coi là "con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu". Gà cúng gia tiên nên đặt ở tư thế chân quỳ, cánh duỗi tự nhiên và há miệng. Nhiều người tin rằng, việc đặt gà quay đầu hướng ra ngoài dù nhìn đẹp hơn nhưng không mang ý nghĩa tâm linh, có nghĩa là gà không chịu chầu nên không có sự thành kính. Tuy nhiên, nhiều người khác cho rằng, đặt gà cúng quay ra hay quay vào không quá quan trọng, quay đầu hướng nào cũng được.
Gà cúng Giao thừa
Theo quan niệm dân gian thì mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom việc hạ giới. Cúng Giao thừa là tiễn đưa quan quân cai quản năm cũ và đón quan quân cai quản năm mới. Vì vậy, cần phải đặt đầu gà hướng ra phía đường để đón quan Hành khiển cai quản năm mới.
Ngoài ra, việc đặt gà cúng Giao thừa hướng ra đường còn có ý nghĩa là gọi mặt trời chiếu vào nhà mình để mọi thứ đều sáng sủa, mới mẻ và thuận lợi trong năm mới.
Đặt gà cúng thần Tài, Thổ địa
Tương tự như cách bày gà cúng trên bàn thờ gia tiên, gà cúng trên bàn thờ Thổ địa, thần Tài cũng cần được đặt nguyên con trên đĩa (tiết, lòng đặt phía dưới bụng gà). Miệng gà ngậm một bông hoa hồng đỏ, đầu quay ra hướng cửa chính.
*Thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo
Minh Hoa (t/h)
