Trong nhiều năm qua, các công ty Nga đã mua lại các cơ sở năng lượng mang lại lợi nhuận hấp dẫn trên khắp thế giới, bao gồm cả ở các nước châu Âu. Việc Liên minh châu Âu (EU) đưa ra các biện pháp trừng phạt để phản ứng với chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine đã hạn chế hoạt động của một số cơ sở có liên hệ với Moscow.
Đây là tình trạng xảy ra với nhà máy lọc dầu Neftohim của gã khổng lồ dầu mỏ Nga Lukoil ở Bulgaria. Nằm ở thành phố cảng Burgas bên Biển Đen, Neftohim là nhà máy lọc dầu lớn nhất và hiện đại nhất ở Đông Nam Âu.
Về mặt công nghệ, đây là một nhà máy lọc dầu bán phức hợp với sản lượng sản phẩm chưng cất nhẹ và trung bình cao (91%), do đó, các sản phẩm có tỉ suất lợi nhuận cao. Neftohim có khả năng nhập khẩu và chế biến nhiều loại dầu thô khác nhau, nhưng để tối ưu hóa cơ sở vận hành, nguyên liệu tốt nhất là dầu thô Urals từ Nga hoặc các loại tương đương, bao gồm dầu từ Iraq, Iran hoặc Ả Rập Xê-út.
Lukoil Neftohim Burgas, nhà máy lọc dầu lớn nhất Đông Nam Âu, gần cảng Burgas, Bulgaria, ngày 13/3/2024. Ảnh: Bloomberg
Dưới áp lực trừng phạt, dầu Nga đã không còn được phép chảy vào nhà máy ở Burgas. Chính phủ Bulgaria đã có một loạt động thái nhắm vào cơ sở lọc dầu hàng đầu của Lukoil ở quốc gia thành viên EU này.
Đầu tiên, vào tháng 9 năm ngoái, Sofia đã thu hồi giấy phép hiệu lực 35 năm cấp cho Lukoil từ năm 2011 về quyền kiểm soát hoạt động của kho cảng dầu Rosenets. Theo quy định mới, bến cảng vẫn có thể do Lukoil vận hành nhưng phải trả một khoản phí đặc biệt cho Bulgaria.
Thứ hai, mức thuế 60% được áp dụng cho lợi nhuận của nhà máy lọc dầu. Thứ ba, lệnh cấm được áp dụng đối với việc xuất khẩu nhiên liệu lỏng được sản xuất tại nhà máy lọc dầu Burgas từ dầu thô có nguồn gốc từ Nga. Lệnh này có hiệu lực từ ngày 1/1.
Cuối cùng, thời hạn miễn trừ nhập khẩu dầu thô từ Nga bằng đường biển được rút ngắn từ mốc 31/12/2024 xuống thành 29/2/2024. Điều đó nghĩa là dầu Nga đã bị “cấm cửa” ở Bulgaria từ 1/3/2024.
Trong bối cảnh này, Lukoil thông báo rằng họ đang tính đến việc bán nhà máy lọc dầu Neftohim và các tài sản khác ở Bulgaria. Đồng thời, gã khổng lồ năng lượng Nga cũng tìm kiếm các nguồn dầu thay thế, chẳng hạn như dầu KEBCO từ Kazakhstan với các đặc tính vật lý và hóa học giống hệt với dầu Urals của Nga.
Mới đây nhất, Lukoil có khả năng đang vận chuyển dầu thô từ Na Uy tới nhà máy lọc dầu ở Burgas, trang Trade Winds thuộc tập đoàn truyền thông DN Media Group của quốc gia Bắc Âu này đưa tin hồi đầu tuần.
Hai tàu Aframax (tàu chở dầu có trọng tải 80.000-120.000 tấn) được cho là đã hướng tới nhà máy Neftohim vào tháng trước, Trade Winds cho biết hôm 6/5, dẫn nguồn dịch vụ thông tin thị trường Commodities at Sea của S&P Global.
Theo nguồn tin của S&P Global, nhập khẩu dầu từ mỏ Johan Sverdrup ở Biển Bắc vào nhà máy lọc dầu Neftohim ở Burgas đạt hơn 1 triệu thùng vào tháng trước. Hai tàu Aframax chở tổng cộng khoảng 550.000 thùng dầu đã được chuyển đến nhà máy có công suất 190.000 thùng/ngày.
Đây là những chuyến hàng đầu tiên từ Johan Sverdrup, mỏ dầu lớn thứ ba trên thềm lục địa Na Uy do gã khổng lồ năng lượng Equinor khai thác, đến nhà máy Nga kể từ tháng 12 năm ngoái và là lượng hàng hàng tháng lớn nhất từng đến nhà máy lọc dầu bên Biển Đen.
Trang web của Lukoil cho biết nhà máy lọc dầu Neftohim ở Burgas xuất khẩu sản phẩm sang Mỹ, Bắc Phi, Địa Trung Hải và châu Á. Nhà máy lọc dầu từng sản xuất 100.000 thùng dầu Urals Nga mỗi ngày.
Lukoil chưa bình luận về thông tin trên. Công ty từng cho biết họ đang xem xét việc bán nhà máy lọc dầu Burgas như một phần của đánh giá chiến lược về hoạt động của mình tại Bulgaria do “các quyết định chính trị thiên vị, không công bằng”.
Minh Đức (Theo Trade Winds, Institute of Central Europe/IES)
