Theo giới chuyên gia, chắc chắn giá điện bán lẻ bình quân năm 2023 sẽ được điều chỉnh tăng khi giữ ổn định từ quá lâu (năm 2019) và khi Chính phủ cho tăng khung giá điện bán lẻ bình quân mức tối thiểu 220 đồng/kWh (từ mức 1606,22 đồng, lên mức 1.826,22 đồng, tương ứng 13,7%); mức tối đa hơn 538 đồng/kWh (từ mức 1.906,09 đồng lên 2.444,09 đồng/kWh, tương ứng tăng 28,2%).
Với khung tăng từ 220 đồng - 538 đồng, tương ứng 13,7-28,2%, theo nhiều chuyên gia, giá điện bán lẻ bình quân năm 2023 có thể tăng từ hai con số, vẫn nằm trong khung giá được phép, điều này nhằm đảm bảo cho EVN và các doanh nghiệp điện cân đối tài chính năm 2023.
Trước đó, đầu tháng 2/2023, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) đã công bố số lỗ ước tính cả năm 2022 là khoảng 28.876 tỷ đồng, giảm khoảng 2.124 tỷ đồng so với ước tính trước đó (31.000 tỷ đồng), làm cơ sở để Bộ Công Thương và các cơ quan kiểm toán rà soát, đánh giá.
Trong trường hợp năm 2023, nếu giá điện bán lẻ bình quân không được điều chỉnh, EVN ước số lỗ dự kiến năm nay có thể lên đến gần 65.000 tỷ đồng, riêng 6 tháng năm 2023 số lỗ có thể trên 44.000 tỷ đồng.
Tổng lỗ luỹ kế 2 năm 2022-2023 của EVN ước tính khoảng 94.000 tỷ đồng (tương đương 4 tỷ USD). Như vậy, cùng với số lỗ lớn và khung giá điện bán lẻ bình quân được tăng, chắc chắn việc tăng giá bán lẻ điện bình quân năm 2023 không thể tránh khỏi.
Trao đổi với Dân Việt, chuyên gia từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cũng cho rằng, với số lỗ lớn, chi phí nguyên liệu (khí, than) tăng mạnh trong thời gian qua, giá điện bắt buộc phải tăng bởi từ năm 2019 cho đến nay, giá điện vẫn ở ngưỡng 1.864,44 đồng/kWh, trong khi giá than và khí đang ở trạng thái thị trường cạnh tranh.
Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, giá than các loại nhập về Việt Nam trong năm 2019 là khoảng 86,5 USD/tấn (tương đương 2 triệu đồng), đến năm 2022, giá than các loại nhập về Việt Nam là khoảng 224 USD/tấn (tương đương 5 triệu đồng), mức tăng giá bình quân là 150%, trong khi đó giá điện vẫn chịu sự neo giá.
"Nếu giữ ổn định giá điện để đảm bảo các chỉ tiêu tăng trưởng, lạm phát, sẽ ảnh hưởng đến ngành điện, EVN sẽ không có năng lực tài chính để xây dựng các dự án điện cho tương lai, và ảnh hưởng lớn đến khả năng cung cấp điện cho trung và dài hạn", vị chuyên gia từ VCCI nói.
Hiện, theo nguồn tin của Lao Động, EVN đã tính toán phương án giá bán điện năm 2023.
Theo đó, phương án giá bán điện năm 2023 sẽ là 2.162 đồng/kWh (tăng 15,9%) đến 2.243 đồng/kWh (tăng 20,3%) - nếu tính đủ tỉ suất lợi nhuận là 3% và các khoản chênh lệch tỉ giá của các đơn vị phát điện năm 2019-2022. Nếu được phép tính cả khoản lỗ năm 2022, giá bán lẻ điện bình quân là 2.357 đồng/kWh (tăng 26.2%) so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành.
Theo EVN, "Năm 2023 là năm thứ 4 liên tiếp giá bán lẻ điện bình quân chưa được tăng, trong khi chi phí mua điện tăng cao do giá nhiên liệu cho phát điện tăng rất cao và EVN phải huy động tăng các nguồn điện đắt tiền để đảm bảo nhu cầu phụ tải.
Khó khăn trong việc không cân đối được dòng tiền để thanh toán chi phí mua điện cho các đơn vị phát điện, sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục của các nhà máy điện. Do đó, ảnh hưởng đến việc cung cấp đủ điện.
Cụ thể, theo tính toán của EVN, trường hợp giá bán lẻ điện bình quân năm 2023 không được điều chỉnh, thì dự kiến tháng 6/2023, EVN sẽ thiếu hụt 4.416 tỉ đồng và đến tháng 12/2023 sẽ thiếu hụt 27.779 tỉ đồng".
Liên quan đến vấn đề này, trao đổi với Lao Động, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho biết, những khó khăn trong việc không cân đối được dòng tiền để thanh toán chi phí mua điện cho các đơn vị phát điện sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục của các nhà máy điện và do đó ảnh hưởng đến việc cung cấp đủ điện.
Do vậy, Bộ Công Thương cần báo cáo Chính phủ cho phép điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân từ tháng 3 hoặc tháng 4/2023. Việc điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân được thực hiện dựa trên cơ sở khung giá điện đã được Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái ban hành vào ngày 3/2/2023, với mức tối thiểu là 1.826,22 đồng và tối đa là 2.444,09 đồng một kWh.
Để làm được điều này, ngay trong tháng 2/2023, EVN phải hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục để điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân theo quy định tại Quyết định số 24 của Thủ tướng và phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền để tính toán, đề xuất lộ trình điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân phù hợp. Việc điều chỉnh càng để chậm, thì mức độ điều chỉnh càng lớn do lỗ lũy kế sẽ càng tăng.
Trong khi đó, Dân Việt đưa tin, theo nguồn tin của Bộ Công Thương, sớm nhất cũng phải trong quý II, muộn là cuối quý II/2023 mới có phương án giá điện bán lẻ mới, bởi thời gian kiểm toán và rà soát kết quả sẽ mất khá nhiều thời gian. Nếu trong trường hợp đó, có thể EVN sẽ phải gánh thêm khoản lỗ của 6 tháng đầu năm 2023.
Ngoài thời điểm tăng giá điện bán lẻ, tỉ lệ tăng giá điện bán lẻ cũng ảnh hưởng đến thời gian thực thi. Theo Quyết định 24/2017 về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, giá điện bình quân được điều chỉnh dựa trên biến động đầu vào của tất cả các khâu phát điện, truyền tải điện, phân phối - bán lẻ điện.
Nếu tăng từ 3-5% giá bán lẻ điện bình quân, EVN được thẩm quyền tăng giá điện. Trong đó, nếu giá điện tăng từ 3-5%, EVN được quyền tăng giá điện, sau đó báo cáo Bộ Công Thương, giá điện tăng từ 5-10%, EVN phải xin ý kiến Bộ Công Thương cấp thuận; trên 10%, thẩm quyền quyết định tăng giá điện thuộc về Thủ tướng Chính phủ.
Nếu giá điện bán lẻ bình quân tăng cao, chắc chắn sẽ phải qua các bước và quy trình xét duyệt rất nghiêm túc và điều này ảnh hưởng đến tiến độ áp dụng giá điện bán lẻ bình quân vào thực tế.
Ông Nguyễn Tiến Thoả, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, lưu ý thêm, việc EVN cho biết lỗ lớn trong năm 2022 và dự báo lỗ 2023 nếu giá điện không tăng, vẫn chưa phải là yếu tố quan trọng để tăng giá điện mà số lỗ này phải được kiểm toán, làm rõ cái nào lỗ do giá, cái nào do nguyên nhân khác.
"Lỗ do giá thì chúng ta phải xem xét, còn nguyên nhân khác thì phải loại trừ khi tính toán mức tăng của giá điện", ông Thoả nhấn mạnh.
Minh Hoa (t/h)
