Trong bối cảnh thế giới quay trở lại cuộc sống thường nhật hậu COVID, một số công ty đã giành được chiến thắng lớn, điển hình là nhãn hiệu nước tăng lực nổi tiếng nhất thế giới, cùng với gia đình nắm giữ công thức của loại nước tăng lực này.
Các tín hiệu cho thấy rằng Red Bull đang thu lợi trên thị trường toàn cầu, từ những người Singapore đang tiêu thụ loại nước này hàng loạt tại nhạc hội ZoukOut tổ chức lần đầu tiên trong suốt bốn năm qua, cho tới những người London chọn Red Bull thay vì cà phê trước chuyến tàu sáng của họ. Red Bull GmbH trong năm vừa qua đã công bố thu nhập kỷ lục, bán hơn 11 tỷ lon nước và chiếm thị phần lớn nhất.
Theo Chỉ số tỷ phú Bloomberg, gia đình Yoovidhya đằng sau công thức của Red Bull từ Thái Lan đã thu về 7.8 tỷ USD tính từ tháng 1 năm 2022, mức thu nhập lớn nhất trong số tất cả các tài phiệt tại châu Á. Giá trị của gia đình này là 27 tỷ USD tính tới ngày 14 tháng 3 vừa rồi, phần lớn trong số đó đến từ cổ phần của họ trong công ty tư nhân Red Bull. Phần lớn các gia đình tài phiệt lớn nhất thế giới đã thua lỗ trong năm vừa qua trước sự hỗn loạn của thị trường.
Theo Simon Chadwick, giáo sư thể dục thể thao và kinh tế địa chính trị tại Đại học Kinh doanh Skema tại Paris, nước tăng lực luôn luôn đi kèm với cuộc sống năng động. Khi mọi người bắt đầu tập luyện và quay trở lại với cuộc sống công việc dài giờ tại văn phòng, họ sẽ cần tới nước tăng lực.
Chaleo Yoovidhya, một thành viên gia đình tài phiệt Yoovidhya, đã sáng chế ra công thức của thứ nước tăng lực nhiều caffeine này vào giữa thập niên 1970, khi ông đang làm buôn bán thuốc tại Thái Lan và muốn mở rộng vào thị trường hàng tiêu dùng. Khi đó, ông gọi thứ nước tăng lực này là Krating Daeng.
Trong một chuyến du lịch tại châu Á, nhà tiếp thị người Áo Dietrich Mateschitz đã phát hiện ra thứ nước tăng lực này giúp ông giảm say máy bay. Hai người họ đã quyết định hợp tác và thành lập công ty TNHH Red Bull vào năm 1984 để biến mặt hàng này thành một nhãn hiệu toàn cầu ngày nay, sở hữu đội tuyển đua xe và bóng đá, cùng với những quỹ tài trợ cho các môn thể thao mạo hiểm như đạp xe đường đồi núi hay đu vách đá. Theo nhà phân tích Kenneth Shea từ Bloomberg Intelligence, công ty này đã thu lợi từ bối cảnh hậu đại dịch do mặt hàng của họ được bán tại các quầy bar và nhà hàng nhiều hơn hẳn so với các công ty đối thủ.
Xe đua Công thức 1 RB7 trong buổi diễu hành trình diễn xe của Red Bull ở London vào 10 tháng 12 năm 2022. Ảnh: Daniel Leal/AFP/Getty Images
Howard Telford, quản lý ngành hàng nước giải khát tại công ty tư vấn Euromonitor International cho biết: Red Bull là một trong những công ty có chiến lược tiếp thị lối sống thành công nhất trong ngành hàng tiêu dùng. Chiến lược đó mang lại cho Red Bull nắm giữ sự nhận diện mạnh mẽ và cao cấp về thương hiệu của họ trong danh mục nước giải khát nhiều cạnh tranh.
Gia đình Yoovidhya nắm giữ 51% cổ phần Red Bull, và 49% cổ phần còn lại thuộc về con trai của ông Mateschitz, người đã trở thành người Gen Y giàu có nhất châu Âu sau khi ông Dietrich qua đời trong năm 2022. Công ty này đặt trụ sở ở Áo, và được điều hành bởi gia đình cổ đông thiểu số. Gia đình Thái Lan cũng sở hữu TCP Group, một gã khổng lồ chịu trách nhiệm sản xuất nước tăng lực Red Bull tại khu vực thị trường Thái Lan và các nước châu Á.
Gia đình này đã đối mặt với nhiều tranh cãi. Trong năm 2012, cháu trai của ông Chaleo, anh Vorayuth, có dính líu tới một cuộc đâm xe và bỏ chạy trên chiếc xe Ferrari của mình tại Bangkok dẫn tới một cảnh sát giao thông tử vong. Người thừa kế này còn được gọi với biệt danh "ông trùm" đã né tránh bị truy tố bằng cách chạy trốn khỏi Thái Lan trên máy bay riêng vào năm 2017. Anh và gia đình của anh bác bỏ mọi cáo buộc, và tòa án Thái Lan đã bãi bỏ kiện tụng 3 năm trước.
Sự kiện này đã dấy lên một làn sóng tẩy chay sản phẩm Red Bull tại quốc gia này, và thủ tướng buộc phải ra lệnh tái xét xử vụ kiện dẫn tới việc các công tố viên buộc tội anh Vorayuth trên hai tội danh. Đạo luật liên quan tới tội danh sử dụng ma túy trong hai tội danh này đã hết thời hạn. Đạo luật về tội danh lái xe bất cẩn gây chết người sẽ hết hạn vào năm 2027. Hiện không rõ Vorayuth đang ở đâu.
Yupana Wiwattanakantang, phó giáo sư Đại học Kinh doanh Quốc gia Singapore nhận xét: “Chúng ta đều biết rằng trong vụ kiện này nhà Yoovidhya sẽ thoát tội”. Cô tin rằng gia đình này chỉ đang đợi mọi người quên đi lùm xùm này.
TCP Group đã từ chối bình luận về tài sản gia đình và các điều tra liên quan. Tổng chưởng lý Văn phòng Luật sư Thái Lan đã không phản hồi các yêu cầu bình luận.
Vorayuth Yoovidhya (người ở giữa) vào năm 2012. Ảnh: Thai Daily News/AP
Dư luận trong nước Thái Lan cũng đang hướng sự chú ý tới tài sản của họ. Trong năm 2021, gia đình họ cùng với hai gia đình tài phiệt khác - Chearavanont thuộc nhóm tài phiệt Charoen Pokphand Group và gia đình Chirathivat thuộc nhóm Central Group - có tổng giá trị 69 tỷ USD, tương đương 14% giá trị tổng sản phẩm quốc nội. Thu nhập bình quân đầu người tại Thái Lan vào năm đó chưa tới 7.100 USD.
Nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ về việc ai sẽ là người thừa kế công ty của gia đình này. TCP Group hiện tại đang được lãnh đạo bởi ông Saravoot, 53 tuổi, con trai của ông Chaleo với vợ thứ hai, và các thành viên ban giám đốc của công ty này đều là người trong gia đình. Mặc dù gia đình này nắm giữ toàn bộ cổ phần của công ty, không một ai trong thế hệ thứ ba của gia đình này - những người thừa kế tương lai - đang tham gia điều hành công ty. Theo bà Yupana, gia đình này có thể sẽ quyết định trao quyền quản lý công ty cho chuyên gia bên ngoài.
Về phía công ty Áo, con trai ông Dietrich Mateschitz, anh Mark, đã từ chức khỏi ban điều hành sản phẩm Organics của Red Bull sau khi cha anh qua đời, không còn tham gia hoạt động điều hành thường nhật của công ty. Anh đã chọn ra một ủy ban quản trị mới lãnh đạo công ty này.
Thế hệ tiếp theo sẽ phải đối mặt với những thử thách từ cạnh tranh tăng cao tới những lo ngại về lạm dụng thị phần tại châu Âu và nhiều tranh cãi về nhãn hiệu kéo dài nhiều năm tại Trung Quốc.
Nhưng theo ông Chadwick, hiện tại công ty vẫn còn nhiều tín hiệu lạc quan. Ông cho biết: “Red Bull đã định nghĩa lại về nước tăng lực. Họ đã mô tả loại nước này không phải là loại nước mà chúng ta uống khi lâm bệnh, mà là loại nước uống để lấy năng lượng. Tôi nghĩ chúng ta cũng sẽ thấy nhưng thành công lớn từ các công ty khác trong cùng mảng sản phẩm liên quan tới thể dục thể thao và sức khỏe”.
Nguyễn Quang Minh (Theo Bloomberg)
