Tại một số tỉnh, thành phố đang có tình trạng doanh nghiệp (DN) khuyến khích người lao động (NLĐ) lớn tuổi nghỉ việc trước thời hạn hợp đồng bằng cách hỗ trợ “một cục”. Đáng chú ý, rất nhiều người trong số hơn 80% lao động nữ trên 35 tuổi tại các khu công nghiệp sau khi bị đào thải hoặc tự nghỉ việc rất khó tìm được việc làm trở lại, cuộc sống gặp nhiều khó khăn.
Trao đổi với PV về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng – Phó trưởng ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khẳng định, mặc dù chưa có số liệu cụ thể nhưng tình trạng DN thải loại NLĐ sau tuổi 35 là có thật và đã diễn ra cách đây 7 năm. Ông dẫn chứng, có DN thoả thuận với NLĐ lớn tuổi chi cho họ một khoản, kể cả khoản đó cao hơn quy định của pháp luật để NLĐ lớn tuổi ấy nghỉ việc.
Theo ông Quảng, một vài năm trở lại đây và đặc biệt trong năm nay, tình trạng này diễn ra phổ biến và rõ hơn. Những lao động này là lao động trực tiếp làm trong các khu vực cường độ lao động cao.
Sở dĩ có tình trạng trên theo ông Quảng là bởi những lao động trên 35 tuổi thường có sức khỏe, độ nhanh nhạy không tốt. Vì thế, để họ làm các công việc thiên về yếu tố khoa học, ứng dụng công nghệ tiên tiến hay nhằm tăng năng suất lao động là điều khó. Trong khi đó, chi phí về bảo hiểm xã hội, tiền lương, chi phí khác cao hơn. Từ đó DN điều chỉnh chính sách, có nhiều biện pháp đẩy những người này ra khỏi DN.
“Tình trạng này là rất đáng báo động, ảnh hưởng lớn tới quyền lợi của NLĐ, cũng như chính sách an sinh xã hội và giải quyết việc làm bền vững. Số người này đưa ra khỏi DN sẽ rất khó có cơ hội tìm việc làm mới ở khu vực có quan hệ lao động. Trước tiên, họ tìm về khu vực không có quan hệ lao động và không tham gia bảo hiểm xã hội nữa và hầu hết họ nhận bảo hiểm xã hội một lần.
Bên cạnh đó, việc thải loại NLĐ lớn tuổi ở nhiều DN như hiện nay sẽ ảnh hưởng lớn tới nguồn lực lao động của chúng ta. Vì tuổi lao động của nam giới đến 60 tuổi, nữ giới đến 55 tuổi, mà 35 tuổi đã ra khỏi khu vực lao động này là hết sức lãng phí”, ông Quảng cho biết.
Từ thực tế đó, ông Quảng cũng chia sẻ, về mặt pháp luật chúng ta phải xem xét sửa đổi theo hướng việc làm bền vững. Báo chí cũng có vai trò rất lớn trong việc truyền thông, tăng cường vai trò xã hội của DN.
“DN phải có trách nhiệm xã hội với NLĐ đã gắn bó với mình từ khi họ còn trẻ. Bên cạnh đó phải tuyên truyền cho NLĐ hiểu bản chất vấn đề, vì nhiều NLĐ thấy lợi trước mắt khi DN đưa ra khoản trợ cấp cao hơn quy định của pháp luật để họ nghỉ việc mà không nghĩ tới lâu dài. Những đối tượng này rơi nhiều vào DN sử dụng đông lao động gia công chế biến yêu cầu kĩ thuật, trình độ không nhiều, vào đào tạo một vài ngày có thể thay được lao động cũ”, ông Quảng chia sẻ thêm.
Hơn nữa, về mặt bảo hiểm xã hội, công đoàn cũng cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát để làm sao tất cả DN chấm dứt, thải loại người lao động trái quy định của pháp luật cần xử lý kịp thời. Tăng cường vai trò của công đoàn trong giám sát DN thực hiện các chế độ chính sách Nhà nước.
Vị này cũng nêu quan điểm, muốn chấm dứt từ 2 lao động trở lên phải có phương án gửi cho cơ quan quản lý Nhà nước trước 30 ngày. Hầu như các DN “lách luật” để làm việc này. Chính vì thế, việc tăng cường giám sát thực thi pháp luật cũng là biện pháp giảm thiểu tình trạng nêu trên.
Ở góc độ khác, ông Phạm Lương Sơn – Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng cho biết: Một số DN “bắt” NLĐ nghỉ việc ở tuổi 35, và tuyển những người từ 20 - 28 tuổi. Tình trạng này xảy ra có nguyên nhân từ cả phía chủ sử dụng lao động, DN. Họ phải tính như thế nào có lợi cho họ nhất. Và cũng có nguyên nhân từ phía người lao động vì ở đây có sự thỏa thuận.
“Những đối tượng chủ yếu khoảng 35 tuổi, nam nhiều nhất là 40 tuổi, đồng nghĩa với việc họ hưởng trợ cấp một lần, chúng ta mất đi người tham gia chính sách BHXH. Và những người này, thông thường đi vào đội ngũ thất nghiệp, hưởng trợ cấp thất nghiệp. Đó là xét về mặt tác động chính sách. Rõ ràng như thế chính sách chúng ta đang bị thụt lùi. Từ đó phải có giải pháp làm thế nào tạo việc làm bền vững để có thể bảo vệ NLĐ, vì bảo vệ họ cũng chính là bảo vệ mình”, ông Sơn nhấn mạnh.
Nguyễn Huệ