Giải nghi án Ngọc Hân công chúa giết chồng, lấy hai vua

Nghi án giết Quang Trung, lấy Gia Long

Vua Quang Trung mất đi đã để lại rất nhiều tiếc nuối cho lịch sử và rất nhiều xót xa cho hậu thế. Cuộc đời của vua Quang Trung là một thiên anh hùng ca đặc sắc, nhưng đương thời còn thêu dệt thêm nhiều điều bí ẩn, diệu kỳ nên sau ngày vua Quang Trung mất đi một bức màn bí mật lại bao phủ lên người ông.

Chân dung Ngọc Hân Công chúa

Năm 1961, nhà văn Nguyễn Thượng Khánh của Sài Gòn tuyên bố mình có thể chứng minh rằng Lê Ngọc Hân chính là thủ phạm đánh thuốc độc hạ sát hoàng đế Quang Trung.

Động cơ để Lê Ngọc Hân giết chồng bắt nguồn từ một thỏa thuận giữa Quang Trung và hoàng đế Càn Long (1711-99) của Trung Quốc, Càn Long hứa gả một người con gái của mình cho Quang Trung. Nguyễn Thượng Khánh trong cuốn: “Vua Quang Trung Chết vì một Liều Ðộc Dược củaNgọc Hân Công Chúa”, Phổ Thông 62 (8/1961) có viết: “trong một phút bồng bột vì quá ghen, Ngọc Hân đã bỏ thuốc độc vào rượu cho Quang Trung uống”. Nguyễn Thượng Khánh lập luận rằng, “Khi nghe tin vua Quang Trung cầu hôn với công chúa con vua Càn Long, thì công chúa Ngọc Hân vùng lên một ý nghĩ táo bạo…”

Sau bài viết của ông Nguyễn Thượng Khánh "Vua Quang Trung chết vì một liều độc dược của Ngọc Hân công chúa" đã tạo nên những xôn xao, những dư luận và những phản ứng mạnh mẽ của con cháu dòng dõi nhà Lê (Lê Duy Mật). Vào đầu thập niên 1960 các tạp chí ở Sài gòn như Bách Khoa, Phổ Thông, Văn Ðàn v.v... đã mở ra một cuộc bút chiến chung quanh nghi án lịch sử về cái chết của vua Quang Trung vì Ngọc Hân công chúa đầu độc.

Hình ảnh Quang Trung và Ngọc Hân Công chúa. Ảnh minh họa

Khởi đầu là ông Nguyễn Văn Minh đã đăng trên tạp chí Phổ Thông một bài viết với những luận cứ hết sức vững chắc để phản bác mạnh mẽ lại những lời lẽ mang tính chất hàm hồ và những ngụy biện vô căn cứ của ông Nguyễn Thượng Khánh vì bản gia phả của gia đình ông Khánh đã bị thất lạc từ lâu, cho nên ông Khánh chỉ sử dụng bản viết mà nội tổ ông Minh kể lại rồi từ đó ông Khánh suy nghiệm ra.

Tiếp theo là một bài viết khá nghiêm túc của ông Thiện Sinh cũng đăng trên tạp chí Phổ Thông, đã lần lượt đưa ra những sai lầm nghiêm trọng của ông Nguyễn Thượng Khánh. Rồi thì một số tộc phổ, phổ ý của các họ nội, họ ngoại mà quý ông Nguyễn Lê Thọ ở Quế sơn Quảng nam và Võ Thành Sơn ở Ðà nẵng đã đưa ra để làm bằng chứng và cũng vạch ra những sai lầm mà ông Nguyễn Thượng Khánh đã công bố.

Còn vấn đề đầu độc vua Quang Trung, lật lại các trang sử cũ, chúng ta chỉ thấy các sử gia ghi chú ngày, tháng, năm lúc vua Quang Trung mất, không có một vị nào cho biết Quang Trung đã chết vì bị bệnh gì.

- Sử gia Hoàng Xuân Hãn viết: "Ngày 29 tháng 7 năm Nhâm Tý vào giờ dạ tý tức ngày 16 tháng 9 năm 1792 vua Quang Trung băng hà."

- Tác giả Hoàng Lê Nhất Thống Chí viết: "Vua Quang Trung mất vào năm Nhâm Tý" (1792).

- Sử gia Trần Trọng Kim viết: "Năm Nhâm Tý (1792) vua Quang Trung bị bạo bệnh băng hà".

- Riêng học giả Hoa Bằng viết: "Vua Quang Trung mất vì chứng huyết vận năm Nhâm tý (1792)". Ðoạn sau ông nêu ra những chứng do huyết vận gây nên!

Sau sự cố ám sát vua Quang Trung, lại có thuyết cho rằng Ngọc Hân đã lấy Gia Long Nguyễn Ánh.

Vào năm Nhâm Tuất (1802), triều Tây Sơn bị diệt, Gia Long bắt được Ngọc Hân công chúa, thấy nàng có nhan sắc kiều diễm, có sức quyến rũ các bậc tu mi, đã không kìm được xúc động trong buổi sơ ngộ tại Phú Xuân. Gia Long đưa truyền nộp công chúa vào cung. Tả quân Lê Văn Duyệt can “không nên lấy vợ thừa của giặc” nhưng nhà vua không chịu nghe, lại đáp: “Tất cả giang sơn này, cái gì không lấy từ trong tay giặc, cứ gì một người đàn bà?”

Vào cung, Ngọc Hân sinh cho vua Gia Long hai con là Hoàng tử Thường Tín và Quảng Oai.

Sự hiểu lầm và bí mật “lấy hai vua”

Sở dĩ, có huyền thoại “người lấy hai vua” là do có sự nhầm lẫn giữa Ngọc Hân và Ngọc Bình. Nguyễn Ngọc Bình sinh năm 1783 là công chúa con vua Hiển tông nhà Hậu Lê, em ruột công chúa Lê Ngọc Hân.

Vào năm 1795, sau khi Thái sư Bùi Đắc Tuyên bị đánh đổ, thế lực ngoại thích không còn, Ngọc Hân có ý muốn hướng Quang Toản về Bắc Hà, nên làm mối em gái của mình cho Quang Toản. Năm đó, Ngọc Bình mới 12 tuổi. Ngọc Bình được phong làm Chính cung hoàng hậu, ở trong cung 6 năm trời nhưng chưa sinh con.

Tháng 5/1801, khi Nguyễn Ánh đánh chiếm Phú Xuân, vua tôi Quang Toản bỏ chạy ra Bắc Hà, Ngọc Bình và một số cung nữ bị kẹt lại Phú Xuân. Thấy nàng là một người con gái trẻ đẹp, ăn nói dịu dàng, dáng điệu thướt tha, Gia Long rất ưng ý. Mặc cho các cận thần nhà Nguyễn kịch liệt phản đối vì cho rằng "thiên hạ thiếu gì đàn bà mà lại lấy thừa vợ của vua nguỵ".

Tuy nhiên, Gia Long vẫn bỏ ngoài tai tất cả. Ngọc Bình được nạp làm phi và sau đó được phong làm Đệ tam cung Đức Phi (đứng thứ ba sau hai bà hoàng hậu là Thừa Thiên, mẹ hoàng tử Cảnh và Thuận Thiên, mẹ vua Minh Mạng).

Bà sinh được bốn người con (hai trai, hai gái). Hai hoàng tử là Quảng Oai công Nguyễn Phúc Quân (1809) và Thường Tín công Nguyễn Phúc Cự (1810); Hai công chúa là Mỹ Khê Ngọc Khuê và An Nghĩa Ngọc Ngôn. Đức phi Ngọc Bình mất vào năm 1810, sau khi sinh hoàng tử Phúc Cự. Năm ấy bà mới 27 tuổi.

Sách Quốc sử di biên và một số tư liệu khác cho hay, chị em Ngọc Hân và Ngọc Bình có nhiều điểm tương đồng rất căn bản. Hai bà đều là công chúa con vua Hiển Tông nhà Hậu Lê, sinh trưởng ở ngoài Bắc; lớn lên hai bà đều lấy chồng là hoàng đế nhà Tây Sơn, nghĩa là cả hai bà đều là hoàng hậu Phú Xuân. Do đó, những câu chuyện truyền tụng về cuộc đời hai bà cứ đan kết vào nhau, theo không gian và thời gian mà dần dà thay đổi, để rồi lẫn lộn và cuối cùng, chuyện có thật về người này trở thành huyền thoại của người kia. Đó là lý do vì sao có tin đồn Ngọc Hân lấy vua Gia Long.

Mặt khác, việc Ngọc Hân lấy Gia Long không thể diễn ra vì Ngọc Hân đã từ trần hai năm trước khi Gia Long chiếm lại được Phú Xuân.

Sau ngày đại thắng, Quang Trung về Phú Xuân tiến phong Ngọc Hân làm Bắc Cung Hoàng hậu. Ngọc Hân được hưởng những năm tháng tràn đầy hạnh phúc bên người chồng anh hùng. Bà sinh được hai người con, một gái là Nguyễn Thị Ngọc Bảo (SN 1788) và một trai là Nguyễn Quang Đức (SN 1790). Tuy nhiên, hạnh phúc đó không được bao lâu.

Đền Ghềnh - nơi phụng thờ công chúa Ngọc Hân

Tháng 9/1792, vua Quang Trung đột ngột từ trần. Mới 22 tuổi đầu, với hai đứa con thơ một lên 4 và một lên 2, Ngọc Hân trở thành goá bụa. Bà sống cô quạnh trong nỗi nhớ thương chồng. Tình cảm đau xót triền miên dần hút hết sinh lực của bà. Và  thế là 7 năm sau (năm 1799), Ngọc Hân từ trần khi mới 29 tuổi đời. Hai năm sau (1801), Nguyễn Ánh tấn công vào Phú Xuân, vua tôi Quang Toản bỏ kinh thành chạy ra Bắc Hà. Hai con của Ngọc Hân còn thơ ấu đều bị bắt.

Rõ là, công chúa Lê Ngọc Hân đã mất dưới triều vua Cảnh Thịnh, nghĩa là trước khi kinh thành Phú Xuân thất thủ 16 tháng thì làm gì có câu chuyện bà phải lâm cảnh bôn ba lưu lạc sau khi nhà Tây Sơn mất ngôi, để rồi phải làm vợ của hoàng đế Gia Long.

 Lê Vy