Theo chuyên gia văn hóa Trần Hữu Sơn, mâm cỗ cúng mùng 1 Tết của mỗi vùng miền đều có sự khác biệt tùy thuộc vào phong tục mỗi nơi. Tuy nhiên, dù khác nhau, mỗi mâm cúng đều mang ý nghĩa đặc biệt, gửi gắm những mong cầu cho năm mới.
Dưới đây là cách chuẩn bị mâm cỗ cúng mùng 1 Tết cho các miền Bắc, Nam, và Trung.
Mâm cúng mùng 1 Tết miền Bắc
Mâm cỗ mùng 1 Tết miền Bắc thường gồm bốn bát và bốn đĩa, mỗi món mang ý nghĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Một số gia đình có thể chuẩn bị thêm sáu bát, sáu đĩa, hoặc thậm chí là tám bát, tám đĩa.
4 đĩa: một đĩa thịt gà, một đĩa thịt heo, một đĩa giò lụa, một đĩa chả quế, và không thể thiếu một đĩa xôi gấc với mong ước may mắn, đỏ tươi như gấc.
(Ảnh minh họa).
4 bát: một bát chân giò hầm măng, một bát bóng thả, một bát miến dong, và một bát mọc nấm thả. Chân giò phải có nạc và mỡ, với những miếng thịt ba chỉ vuông vắn, khía bốn góc.
Ở miền Bắc, dịp Tết thường tránh sát sinh, nên các món ăn thường được chuẩn bị từ trước.
Mâm cúng mùng 1 Tết miền Trung
Mâm cúng miền Trung thường phong phú hơn, bao gồm nhiều món mặn với hương vị đậm đà như nem lụi, bò nướng sả ớt, heo quay, gà quay, bò nấu thưng, thịt nạc rim, và nhiều món khác. Ngoài ra, không thể thiếu món cuốn với bánh tráng và rau sống.
Các món trộn như thịt gà trộn rau răm, gỏi khô, cung trộn, hoặc mít trộn cũng thường được chọn làm khai vị. Mâm cúng miền Trung cũng thường có các món tráng miệng như bánh ngũ sắc, bánh phục linh, bánh sen tán, bánh bột nếp, và các loại bánh đậu xanh tạo hình trái cây, mang đến không gian nghệ thuật cho bữa tiệc.
Mâm cúng mùng 1 Tết miền Nam
Mâm cúng miền Nam thường đơn giản hơn và không có tiêu chuẩn cố định. Các món ăn có thể bao gồm chả giò chiên, lạp xưởng, gỏi gà chiên giòn, kiệu, và đặc biệt là bánh Tết, một món không thể thiếu trong ngày Tết.
Ngoài ra, mâm cúng miền Nam còn có thể bao gồm thịt kho và canh khổ qua, với mong cầu một năm mới thịnh vượng và an khang.
Mâm cúng chay mùng 1 Tết
Theo tín ngưỡng Phật giáo, một số gia đình quan niệm rằng vào ngày đầu năm cần tránh sát sinh, vì vậy họ chuẩn bị mâm cúng chay. Các món ăn phổ biến trong mâm cúng chay mùng 1 Tết có thể bao gồm:
Rau xào chay: như cà rốt, bắp cải, rau muống, nấm, cải thảo.
Đậu hủ: chế biến theo nhiều cách như chiên xù, xào nấm, hay phụ tứ xuyên.
Canh chay: đơn giản với các loại nấm và rau củ yêu thích.
Món xôi: có thể là xôi đậu xanh, xôi gấc, xôi lá dứa, luôn là món không thể thiếu trong mâm cúng chay.
Với các mâm cúng mùng 1 Tết, dù là mặn hay chay, đều mang trong mình những giá trị văn hóa, thể hiện sự tôn kính tổ tiên và cầu mong một năm mới bình an, thịnh vượng.
Bài văn khấn khấn mùng 1 Tết trong nhà năm 2025
“Nam mô A Di Đà Phật.
Nam mô A Di Đà Phật.
Nam mô A Di Đà Phật.
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy các cụ Tổ tông, huynh đệ, hương hồn nội ngoại tộc nhà họ (...).
Hôm nay, ngày mùng 1 tháng Giêng năm Ất Tỵ.
Con là (...) hiện ngụ tại (...).
Nhân ngày Tết Nguyên đán, ngày đầu xuân năm mới, âm dương hòa hợp, ngũ hành vận chuyển. Con cháu trong nhà tưởng nhớ ân đức tổ tiên, những người đã khai sáng gia phả, giữ gìn và ban phát phước lành cho con cháu trong năm qua.
Hôm nay, con cùng gia đình thành tâm kính dâng lễ vật, hương quả. Thắp nén nhang thơm, con xin kính mời các cụ Tổ tông, huynh đệ, hương hồn nội ngoại tộc nhà họ (...) về dự hưởng lễ. Mong các cụ linh thiêng phù hộ độ trì cho gia đình năm mới an khang, sức khỏe dồi dào, tiền tài như nước, mọi sự thuận lợi.
Chúng con cũng xin kính mời những vong linh yên nghỉ nơi đất này về cùng hưởng lễ, phù hộ cho gia đình một năm mới bình an, phát đạt. Con cháu kính mong ân trên chứng giám lòng thành, chấp lễ vật đơn sơ và ban phước lành cho gia đình trong suốt năm Ất Tỵ.
Nam mô A Di Đà Phật.
Nam mô A Di Đà Phật.
Nam mô A Di Đà Phật.
Diệu Thu
