Theo số liệu đưa ra tại hội thảo về cơ chế đầu tư BT vừa diễn ra mới đây khiến nhiều người giật mình. Đoạn đường Lê Văn Lương kéo dài, nhà đầu tư bỏ hơn 700 tỷ đồng xây 5km. Đổi lại, Hà Nội bố trí hơn 197 ha để nhà đầu tư xây dựng khu đô thị. Giá đất ở đây được tính là 8,5 triệu đồng/m2. Tuy nhiên, sau khi xây xong tuyến đường, giá đất ở khu vực này đã tăng gần 5 lần.
Đây là một trong những minh chứng cho việc bất cập mà hình thức BT (xây dựng- chuyển giao) để lại. Trao đổi với báo Người Đưa Tin, GS.Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng bộ TN&MT cho rằng, cần dừng ngay hình thức “đổi ngang” này ở các tỉnh, thành phố phát triển.
Cao ốc mọc lên san sát tại trục đường Lê Văn Lương kéo dài
GS.Đặng Hùng Võ cho rằng: “Trong xây dựng – chuyển giao, nhà đầu tư nào cũng đòi đổi lấy đất ở. Và khi đó đã có sự điều chỉnh quy hoạch nhằm thỏa mãn yêu cầu của nhà đầu tư. Sự “nhân nhượng” này dẫn tới mất chủ động trong quy hoạch đất ở, khắp nơi sẽ tắc nghẽn vì đâu đâu cũng có chung cư mọc lên.
Ở những nơi giá đất cao như Hà Nội, TP.HCM và một số thành phố có khả năng phát triển tốt, nếu so việc đổi đất lấy hạ tầng với việc đem đất ra đấu giá rồi lấy tiền đó xây dựng cơ sở hạ tầng - thì có thể thấy Nhà nước đã bị thiệt khá nhiều.
Khi đấu giá đất lấy tiền cho phát triển hạ tầng, Nhà nước chủ động trong quy hoạch, chỗ nào là chỗ ở, là đất sản xuất kinh doanh. Về mặt giá trị, như đã nói, đấu giá đất để lấy tiền đầu tư cơ sở hạ tầng lợi hơn đổi đất lấy hạ tầng”.
GS. Đặng Hùng Võ
Là người tham gia sâu vào việc soạn thảo luật Đất đai 2003, GS. Đặng Hùng Võ đã từng có cảnh báo về những khiếm khuyết của cơ chế “đổi đất lấy hạ tầng”.
“Cơ chế “đổi đất lấy hạ tầng” được xem là sáng kiến của Bà Rịa - Vũng Tàu cách đây hơn 20 năm. Khi đó, tỉnh này không đủ ngân sách để phát triển hạ tầng nên đã hợp đồng với nhà đầu tư, cho họ bỏ tiền ra xây dựng đường và trả bằng đất đai. Sau Bà Rịa - Vũng Tàu, nhiều địa phương khác đã đua nhau áp dụng cơ chế trên. Tuy nhiên, ngay từ thời đó, sự bất cập trong quy định giá trị cũng đã lộ ra.
Đến năm 2004, Nghị định số 181 đã chính thức khai tử cơ chế “đổi đất lấy hạ tầng” bằng quy định thực hiện đấu giá đất sau khi phê duyệt quy hoạch hạ tầng để lấy tiền xây dựng hạ tầng hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất.
Thế nhưng, đến năm 2007-2009, một số nhà đầu tư “vồ” lấy tên mới là BT. Nhưng bản chất thì vẫn là “đổi đất lấy hạ tầng””, GS. Đặng Hùng Võ cho hay.
Cơ chế “đổi đất lấy hạ tầng” có sự nhập nhèm về giá trị. Theo GS. Võ, khu đất đem đổi đó thường bị tính giá rất thấp. Thậm chí, nhiều nơi người ta còn nói rằng chỉ đổi ngang đất nông nghiệp.
Phần đất được đổi lại ở ngay trên chính con đường mà nhà đầu tư xây dựng. Nhà đầu tư lại được hưởng chính nguồn lợi mà giá trị con đường mang lại. Ngoài ra, do không có quy định rõ ràng nên mỗi nơi áp dụng một khác.
“Do sự cho phép đất đem đổi được giao trong quá trình xây dựng hạ tầng nên nhiều điều kiện gắn với công trình hạ tầng không đưa được vào trong hợp đồng BT để rồi sau đó Nhà nước lại phải bỏ tiền ra. Điều này thể hiện rõ trong dự án xây dựng trạm xử lý nước thải Yên Sở.
Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra hàng loạt sai sót trong công tác quản lý, chỉ đạo thực hiện nội dung và kết quả thực hiện các mục tiêu tại dự án này. Ngoài ra, nguy cơ tham nhũng có thể xảy ra, hoặc thể hiện ở dạng thất thoát tài sản Nhà nước.
Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện nhiều sai phạm ở những dự án này. Tôi được biết, chắc chắn trong thời gian tới, Kiểm toán Nhà nước sẽ thực hiện kiểm toán các dự án BT”, GS.Võ chia sẻ.
Vì thế, tới thời điểm này, theo GS. Đặng Hùng Võ, ở những nơi phát triển đô thị mạnh như Hà Nội và TP.HCM nên dừng hoàn toàn việc đổi đất lấy hạ tầng thay vào đó là cơ chế đấu giá đất, lấy tiền để xây dựng hạ tầng. Chỉ những tỉnh còn khó khăn mới nên áp dụng để kêu gọi đầu tư.
