Theo kế hoạch, dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội sẽ cơ bản hoàn thành năm 2026 và đưa vào khai thác năm 2027.
Quá trình triển khai đến nay, tiến độ triển khai các dự án thành phần 1.1 (bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng) và dự án thành phần 2.1 (xây dựng đường song hành) cơ bản đáp ứng yêu cầu.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là triển khai dự án thành phần 3: Đầu tư xây dựng đường cao tốc theo phương thức đối tác công tư (PPP) đảm bảo tiến độ và giải ngân vốn Trung ương năm 2024 được bố trí cho dự án là 4.190 tỷ đồng.
Trong quá trình triển khai, Dự án thành phần 3 còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về quy định của pháp luật. Mặc dù đã được Chính phủ giao các bộ, ngành có liên quan phối hợp với thành phố Hà Nội để hướng dẫn và giải quyết, tuy nhiên trong thời gian chờ hoàn thiện chính sách pháp luật đối với dự án đầu tư PPP, các khó khăn này ảnh hưởng tới việc triển khai thực hiện Dự án thành phần 3.
Theo đó, đầu tiên là chưa có sự thống nhất giữa Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Nghị định số 35/2021/NĐ-CP về chủ thể, thời gian lập, trình thẩm định, phê duyệt thiết kế sau thiết kế cơ sở và dự toán.
Tiếp nữa là cơ chế quản lý tài chính, thanh toán đối với vốn ngân sách Nhà nước tại Nghị định số 35/2021/NĐ-CP và Nghị định 99/2021/NĐ-CP quy định chỉ được thanh toán tối đa 50% giá trị dự toán của tiểu dự án sau khi doanh nghiệp dự án hoàn thành công trình của tiểu dự án.
Và khi trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, Luật Giao thông đường bộ ngày 13/11/2008 chưa có quy định thu phí đường cao tốc đầu tư theo hình thức đầu tư công (về nội dung này, Luật Đường bộ ngày 27/6/2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) đã có quy định Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đầu tư theo hình thức đầu tư công).
Đồng thời, trong dự án đầu tư mới chỉ hoạch định vị trí mà chưa có hạng mục trạm dừng nghỉ (do Luật Giao thông đường bộ ngày 13/11/2008 chưa bắt buộc đầu tư đồng thời với dự án đầu tư xây dựng tuyến đường). Tuy nhiên Luật Đường bộ ngày 27/6/2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) đã quy định trạm dừng nghỉ được đầu tư xây dựng cùng với dự án đầu tư PPP (vị trí nằm ngoài phạm vi an toàn hành lang đường bộ).
Sau 1 năm triển khai, dự án Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đã thành hình (Ảnh: Hữu Thắng).
Theo kế hoạch của Thành phố Hà Nội, dự kiến tiến độ triển khai thực hiện Dự án thành phần 3 như sau: Tháng 10/2024 phê duyệt phát hành hồ sơ mời thầu; tháng 12/2024 tổ chức mở thầu (tối thiểu 60 ngày để nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ dự thầu); tháng 1/2025 hoàn thành việc đánh giá kỹ thuật, đánh giá tài chính thương mại, thẩm định, phê duyệt kết quả lựa chọn nhà đầu tư; tháng 2/2025 nhà đầu tư thành lập doanh nghiệp dự án, đàm phán ký kết hợp đồng BOT.
Tiếp theo đó, sớm nhất tới quý III-2025 mới có đủ cơ sở tạm ứng, thanh toán phần vốn ngân sách Nhà nước cho nhà đầu tư. Ngoài ra, nếu trong trường hợp thời gian lựa chọn nhà đầu tư kéo dài do các yếu tố bất khả kháng, như: Không có nhà đầu tư tham gia đấu thầu, cần gia hạn thời gian mời thầu... thì việc giải ngân vốn đầu tư công sẽ khó khăn.
Bên cạnh đó, hiện nay các dự án thành phần đường song hành (nhóm dự án thành phần 2) đang được đẩy nhanh tiến độ thi công để đảm bảo hoàn thành vào cuối năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Như vậy, sau khi hệ thống đường song hành dự kiến được hoàn thành trong năm 2025 vẫn chưa thể kết nối thông toàn bộ tuyến do các cầu lớn như cầu Hồng Hà, cầu Mễ Sở (qua sông Hồng), cầu Hoài Thượng (qua sông Đuống) thuộc Tiểu dự án đầu tư công trong dự án thành phần 3 chưa hoàn thành, làm giảm hiệu quả đầu tư.
Với tình hình triển khai và khó khăn vướng mắc nêu trên, UBND Thành phố Hà Nội đề nghị Thủ tướng Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép thực hiện tiểu dự án đầu tư công (các cầu: Hồng Hà, cầu Mễ Sở, cầu Hoài Thượng và các đoạn tuyến: từ trước nút giao Quốc lộ 6 đến hết nút giao cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, đoạn tuyến nối 9,7km trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh) trong dự án thành phần 3 như một dự án đầu tư công thông thường và được triển khai độc lập, song song và không phụ thuộc vào tiến độ, kết quả lựa chọn Nhà đầu tư thực hiện phần còn lại của dự án thành phần 3.
Đồng thời, cho phép UBND Thành phố Hà Nội giao cơ quan trực thuộc là chủ đầu tư thực hiện tiểu dự án đầu tư công theo pháp luật về đầu tư công. Trường hợp có nhà đầu tư tham gia thực hiện dự án thành phần 3, Nhà nước sẽ sử dụng tài sản công là tiểu dự án đầu tư công nêu trên để hỗ trợ nhà đầu tư để thực hiện thu phí trên toàn tuyến cao tốc Vành đai 4.
Trường hợp tổng mức đầu tư các dự án thành phần có sự thay đổi so với sơ bộ tổng mức đầu tư của Dự án thành phần được duyệt nhưng không vượt sơ bộ tổng mức đầu tư của toàn bộ dự án đã được quyết định chủ trương đầu tư, đề nghị Thủ tướng Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép: Với trường hợp tổng mức đầu tư dự án thành phần giảm thì được giữ nguyên phần ngân sách Trung ương hỗ trợ như theo Nghị quyết 56/2022/QH15.
Trường hợp tăng tổng mức các dự án thành phần, các địa phương sẽ tự cân đối bằng nguồn vốn ngân sách địa phương; giao UBND thành phố Hà Nội là cơ quan đầu mối để rà soát, điều hòa, cân đối, thống nhất với UBND tỉnh Hưng Yên, UBND tỉnh Bắc Ninh về số liệu điều chỉnh tăng, giảm tổng mức đầu tư các dự án thành phần; các địa phương thực hiện thẩm quyền của người quyết định đầu tư phê duyệt điều chỉnh các Dự án thành phần.
