Theo lời mách bảo của người dân địa phương về giống cam quý từng được tiến vua, một chiều cuối năm 2023 Âm lịch, chúng tôi tìm về nhà cụ Nguyễn Sinh Súy, năm nay hơn 90 tuổi, ở làng Đồng Dụ, xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng.
Cụ Súy đi vắng, nhà chỉ có chị Đào Thị Nguyệt, là con dâu cụ. Trao đổi với chúng tôi, chị Nguyệt cho biết, hiện mấy cây cam tiến vua trong vườn nhà bị sâu bệnh và già cỗi nên vụ này không ra quả dù gia đình luôn quan tâm, chăm sóc. Chị Nguyệt chỉ sợ khi những cây cam này không còn, giống cam tiến vua của quê hương sẽ hoàn toàn biến mất.
Giống cam chanh từng được tiến vua được trồng tại thửa ruộng của gia đình anh Nguyễn Đình Hạnh ở cánh đồng Ỏn thuộc thôn Chiến Thắng, xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng (Ảnh: Thái Phan).
Trao đổi với PV về vấn đề này, ông Trương Anh Tuấn - Chủ tịch Hội Nông dân xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng, cho biết, theo các cụ cao niên trong vùng, xưa làng Đồng Dụ có giống cam nổi tiếng tiến vua dưới thời nhà Trần (cách ngày nay khoảng 800 năm).
Xưa kia, cam tiến vua của làng Đồng Dụ có 2 loại là cam chanh và cam đường. Trong đó, quả cam chanh vỏ dày, dưới đáy quả có hình tròn nên thường được người dân địa phương gọi là cam Đồng Tiền. Quả cam chanh rất to, những quả lớn có thể to bằng ấm nước để pha chè. Khi chín, quả rất mọng nước và có vị ngọt sâu. Còn giống cam đường quả nhỏ cỡ nắm tay trẻ nhỏ, phần vỏ rất mỏng, khi chín ăn thơm và có vị ngọt dịu.
Trải qua thời gian, giống cam đường hoàn toàn biến mất. Với giống cam chanh, đến đầu những năm 2000, chỉ còn vài cây trong vườn nhà cụ Nguyễn Sinh Súy. Những cây này ngày càng già cỗi, sâu bệnh. Gia đình cụ Súy đã nhiều lần thử nhân giống bằng cách ươm hạt hay chiết cành, đều không thành công.
Trước nguy cơ tuyệt chủng giống cam quý của quê hương, năm 2020, UBND xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng, phối hợp Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo thuộc Sở Khoa học - Công nghệ Hải Phòng tiến hành và đã thành công trong việc nhân giống cam chanh từ những cây còn sót lại trong vườn nhà cụ Nguyễn Sinh Súy.
“Cuối năm 2021, UBND xã Đặng Cương phối hợp Trung tâm Phát triển Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo thuộc Sở Khoa học - Công nghệ Hải Phòng, các cơ quan, đơn vị chuyên môn liên quan của huyện An Dương, triển khai việc trồng thử nghiệm giống cam chanh tiến vua tại 15 hộ trong xã, chủ yếu ở thôn Tri Yếu, với tổng diện tích hơn 1 ha. Ngoài ra, còn triển khai trồng thử nghiệm trên diện tích 2 sào ở xã Bắc Sơn (cùng huyện An Dương, Tp.Hải Phòng)”, ông Trương Anh Tuấn - Chủ tịch Hội Nông dân xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng, thông tin.
Những cây cam chanh tiến vua được trồng thử nghiệm trên diện tích hơn 1 ha tại xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng (Ảnh: Thái Phan).
Khi chúng tôi đến thăm thửa ruộng rộng 2 sào của gia đình anh Nguyễn Đình Hạnh trên cánh đồng Ỏn ở thôn Chiến Thắng, xã Đặng Cương, huyện An Dương, Tp.Hải Phòng, những cây cam canh tiến vua đã cao hơn 1,5 m, đang sinh trưởng, phát triển rất tốt.
Anh Nguyễn Đình Hạnh thông tin, tháng 4/2023, một số cây lác đác ra hoa. Tuy nhiên, do cây còn nhỏ, sợ cây không đủ dinh dưỡng nuôi quả, gia đình anh đã vặt hết hoa để chăm sóc cây. Dự kiến tháng 4/2024, lứa hoa tiếp theo gia đình sẽ giữ để bói lứa quả đầu tiên.
Ngoài thửa ruộng kể trên, gia đình anh Hạnh còn thửa ruộng rộng 2 sào trên cánh đồng gần nhà ở thôn Hòa Nhất (cùng xã Đặng Cương) trồng thử nghiệm cam chanh tiến vua. Với mật độ hơn 50 cây/sào, những cây cam này cũng đang sinh trưởng và phát triển tốt.
Không chỉ gia đình anh Hạnh và các hộ trồng cam thử nghiệm, mà chính quyền xã Đặng Cương, cơ quan, đơn vị chức năng của Tp.Hải Phòng và huyện An Dương đang hồi hộp chờ bói lứa quả đầu tiên. Chẳng bao lâu nữa, giống cam tiến vua không còn trong câu chuyện kể mà sẽ được đưa ra thị trường để người tiêu dùng trong và ngoài Tp.Hải Phòng thưởng thức hương vị từng một thời làm mê đắm các bậc quân vương.
