Kẻ ham chơi
Ấn tượng với Phó An My là một nữ nghệ sỹ cá tính mạnh. Mái tóc cắt ngắn kiểu "điện giật", giọng nói thuốc lá, đá thuốc lào khàn đặc. Nhưng khi ngồi bên piano, Phó An My như thoát xác thành con người khác đầy đam mê, cuốn hút mọi ánh nhìn. Nói chị là người lập dị cũng không sai, từ cách ăn ở, lấy chồng, nuôi con và con đường sự nghiệp cũng khác người.
Nữ nghệ sỹ Phó An My
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống âm nhạc nên từ khi 5 tuổi Phó An My đã làm quen với chiếc đàn piano. Năm 13 tuổi, chị sang Berlin (Đức) vào Trường E.M. Phillips Bach - một trong những trường đào tạo âm nhạc tốt ở Đức học piano.
Nhớ lại 8 năm học tại Đức, nhạc sỹ Phó An My nói: "Thời gian đó tôi như người tu trên núi. Suốt ngày chỉ biết đến luyện đàn". Nỗ lực ấy góp phần giúp tài năng tỏa sáng, trong thời gian học tập chị đoạt giải nhất cuộc thi song tấu piano - clarinette của thành phố Berlin năm 1996 và tốt nghiệp loại xuất sắc, năm 1998. Gặt hái những thành công danh giá ban đầu, nhưng khi về nước Phó An My như chim sổ lồng, chị rong chơi khắp nơi bao lời hứa hẹn những đêm biểu diễn cứ xếp xó dài dài.
Con người ham chơi ấy cũng lập gia đình, vợ chồng họ coi nhau là bạn nhiều hơn. Rất yêu con, luôn khoe ảnh con gái mỗi khi có dịp nhưng hỏi chị gia đình có là động lực để sáng tạo nghệ thuật không, tôi ngạc nhiên khi chị nói: "Không. Có con thì vui cửa vui nhà, chứ còn sáng tạo thì mình phải vì công chúng, vì mình trước hết. Chính vì thế, mỗi chương trình tôi đưa đến công chúng là hoàn chỉnh bởi sự tôn trọng. Tôi không bao giờ muốn dùng đến cụm từ ...thử nghiệm".
30 tuổi chị sinh con đầu lòng. Bạn bè cho rằng đến thăm bà đẻ là "đen". Chẳng ai đến chơi, con người ham chơi ấy không chịu cảnh ngồi buồn, bốn ngày sau sinh chị đã mang con ra ngồi quán cà-phê gần nhà. Cái tính người mẹ đểnh đoảng, nên con cứ tự ăn mà lớn vì thế mà con gái khôn sớm, độc lập sớm.
Là người mẹ, nghe chị nói chuyện về con mà phát hoảng. "Này nhé, 3 tuổi con bé đã biết yêu rồi đấy. Nó đến ông ngoại chơi, nhìn thấy một anh 10 tuổi học đàn. Ngưỡng mộ lắm, nó suốt ngày tìm sang nhà ông khi "thần tượng" có mặt, về nhà thì gọi điện xem anh có đến không”. Khi hỏi cháu bé 3 tuổi nói: "Anh Kiệt giỏi, biết đọc bao nhiêu chữ. Con yêu anh ấy"! Với người khác chắc sẽ tá hỏa, hay lo lắng vì con “lớn” sớm, nhưng với Phó An My lại khác, chị nói giọng... ngưỡng mộ: "Biết yêu sớm, biểu lộ tình cảm sớm càng tốt".
Lối đi riêng mình
Lựa chọn trường phái piano cận đại, Phó An My đã thể hiện được một tiếng đàn giàu cảm xúc, phô diễn kỹ thuật điêu luyện với phong thái ngẫu hứng riêng biệt. Những chương trình như Phiêu Thanh, Lửa thiêng (2008). Những điều còn mãi với Bồng Bềnh (2009), Tiếng thốt (2010) đều được sử dụng những ngôn ngữ âm nhạc dân gian Việt Nam như Tuồng tích, Hò mái đẩy Huế, Hát Cọi dân ca Tày, đặc biệt phù hợp với phong cách piano cận đại được cho là độc đáo nhất Việt Nam của Phó An My.
Phó An My biểu diễn hầu đồng cùng đàn piano
Bắt nguồn từ cảm hứng và sức hấp dẫn kỳ lạ với loại hình nghệ thuật nghi lễ tôn giáo văn hóa dân gian: Hát Văn, nghệ sĩ Phó An My cùng nhạc sĩ Đặng Tuệ Nguyên lại một lần nữa cuốn mình, tiếp tục đào sâu hơn về mặt âm nhạc, sân khấu.
Chị tâm sự: "Trong chuyến đi Thanh Hóa, giữa mênh mang tôi nghe câu vọng cổ ca lên từ một sinh viên, vậy là nghĩ phải đưa piano gắn với các loại hình nghệ thuật dân gian. Và tôi đã thực hiện được điều đó với đêm piano -tuồng đầy bất ngờ với công chúng tại Huế”. Lần này, sau nhiều năm ấp ủ, piano- Chầu Văn với sự hóa thân của người nghệ sỹ vào giá đồng trong tín ngưỡng dân gian thờ Mẫu như Cửu Mẫu trùng thiên, ông Hoàng Bảy, Cô Bơ, Cậu bé đồi ngang tái hiện đầy đủ một buổi hầu đồng quen mà lạ, dung dị mà sang trọng.
Nhưng khi nhập đồng với trường phái piano cận đại, Phó An My đã thể hiện được một tiếng đàn giàu cảm xúc, phô diễn kỹ thuật điêu luyện với phong thái ngẫu hứng riêng biệt. Lần đầu, nhạc sỹ Phó An My sử dụng ngôn ngữ âm nhạc dân gian Việt Nam Tuồng tích, kết hợp với phong cách piano cận đại được cho là độc đáo nhất Việt Nam gây tiếng vang lớn.
Lần hầu đồng tại Nhà hát Lớn
Lần đầu tiên, người nghệ sỹ "lên đồng" cùng bốn thể nhập cho một giá hầu đồng được chắt lọc tại Nhà hát Lớn. Phó An My hồi tưởng: "Khi đi xin cấp phép biểu diễn, nhiều người đã nghi ngại, tôi phải đưa ra những mối quan hệ mới có phép biểu diễn. Có lẽ người ta còn e ngại tôi tạo ra thế giới tâm linh trên sân khấu. Thực sự ở đây, tôi chỉ muốn giới thiệu nghệ thuật dân gian bằng nhạc cụ phương Tây hiện đại".
Với phần soạn nhạc của nhạc sỹ Đặng Tuệ Nguyên chắc chắn sẽ mang đến sự thăng hoa cho tiếng đàn piano Phó An My. Như nhạc sỹ Dương Thụ từng nói: "Chỉ có Đặng Tuệ Nguyên mới khắc chế được cơn điên của Phó An My". Chị chia sẻ: "Tôi đã tìm hiểu rất kỹ về tín ngưỡng dân gian hầu đồng. Tôi thấy ông Hoàng Bảy là người hào hoa phong nhã, ông có 12 cô tiên hầu hạ, còn Cô Bơ cô đẹp mà ẩn chứa mênh mang một nỗi buồn, còn Cậu thì lý lắc trẻ con. Tiếng đàn tôi biến hóa, tôi cũng hóa thân thành những nhân vật ấy".
Dù piano kén người nghe, nhưng khi nó được thể hiện trong những giá đồng, và người nghệ sỹ làm sợi dây nối âm -dương, tiếng piano bỗng thật quen thuộc. Người ta cảm nhận được tiếng nước tóe lên khi Cô Bơ ngã xuống nước, tiếng cười hồn nhiên trong sáng của Cậu bé, rồi mải chơi bất ngờ lăn ra ngủ, hay cảm nhận sự thướt tha, dịu dàng của các cô tiên trong giá ông Hoàng Bảy... "Nhận bản nhạc biến thể từ Chầu Văn của Đặng Tuệ Nguyên tôi thấy hay quá. Nhập đồng khi đang tập, khiến tôi bỗng cảm giác có bóng người lướt qua, người sợ ma như tôi bỗng giật mình, ngừng đàn", Phó An My hé lộ.
Cùng với các NSND Thanh Hoài, nghệ nhân Dương Thanh... tiếng đàn piano của Phó An My đưa Chầu Văn thoát xác khỏi nghệ thuật mang tín ngưỡng dân gian đơn thuần trở nên sang trọng, bác học mà gần gũi, dễ cảm nhận. Người say đồng vẫn có thể ngả nghiêng cùng với tiếng đàn piano vốn chỉ dành cho người sành nhạc cổ điển. Piano-Chầu Văn Phó An My như dung hòa giữa thực -ảo khiến người nghe Bóng như lạc vào thế giới đa cảm xúc vừa lạ, vừa quen đầy bất ngờ, thú vị.
Vương Hà- Đào Bích
