Có một thời, vùng đất Hoa Lâm đã có được vị vua anh minh xây dựng thành một hành lang của nhà Lý nhưng lại rất ít người biết đến. Đó chính là quê bà Phạm Thị, mẹ của nhà vua Lý Công Uẩn và giả thuyết đã được chứng minh đó là vùng Lâm Du, phủ Đông Ngàn nay là Mai Lâm (Đông Anh - Hà Nội).
Trước đây giả thuyết về quê ngoại nhà Lý ở Mai Lâm vấp phải sự phản đối của cố giáo sư sử học Trần Quốc Vượng. Sau này chính ông đã thừa nhận rằng: "Sai lầm lớn nhất của tôi trước năm 1994 khi bàn về quê hương nhà Lý là quá chú trọng đến Đình Bảng - và cũng ngây thơ khi chuyển Dịch Bảng thành Đình Bảng". Và chính vì như thế, đã có thời gian người ta coi Dương Lôi (Đình Bảng - Bắc Ninh) là quê ngoại của nhà Lý.
Nhưng từ những năm đầu của thế kỷ XXI, người dân Du Nội khi đào đất có tìm được một số cổ vật và được thẩm định có niên đại từ thời Lý. Mai Lâm thành địa chỉ đỏ về khảo cổ để củng cố niềm tin cho những học giả coi đó là quê mẹ của vua Lý Công Uẩn. Thêm vào đó, tại chùa Thái Bình (Mai Lâm) gần đó cũng có một câu đối. Theo truyền thuyết, Thái Đường xưa kia là nơi thờ tổ ngoại của nhà vua. Trong Việt sử thông giám cương mục đã từng giải thích rõ rằng Thái Đường: Tên thôn thuộc huyện Đông Ngàn tỉnh Bắc Ninh; chỗ này là hành cung nhà Lý trước.
Giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Quang Ngọc - viện trưởng Viện Việt Nam học và khoa học phát triển đã lật lại vấn đề và khẳng định Hoa Lâm mới thực sự là quê ngoại của Lý Thái Tổ. Bằng chứng là nội dung khắc trên tấm bia Lý gia linh thạch ở chùa Tiêu Sơn, Từ Sơn, Bắc Ninh. Bia ghi rằng: "Bấy giờ có Phạm mẫu người Hoa Lâm, Đông Ngàn hay qua vãn cảnh chùa. Điều đặc biệt, chùa chính là nơi Thiền sư Vạn Hạnh (người nuôi Lý Công Uẩn) trụ trì.
Tương truyền, viên đinh và người phục dịch Ly cung đều phải sống tại nơi mà ngày nay mang tên thôn Lê Xá. Xã Mai Lâm (Hoa Lâm) có 4 thôn: Thái Đường có nhà thờ mẹ vua; Du Lâm là nơi vua về nghỉ ngơi du ngoạn; Đông Trù (bếp ngự) là nơi nấu cỗ cúng; thôn Lộc Hà là nơi phát lộc sau khi cúng. Dấu tích mộ vua không còn nhưng nền cũ của lớp trầm tích văn hóa vẫn còn nguyên và chúng tự kể chuyện mình.
Đại đức Thích Thanh Trung
Khi tôi lắng nghe những câu chuyện về dòng sông chảy cuốn đi bề nổi của lớp văn hóa hưng thịnh một thời thì Đại đức Thích Thanh Trung xuất hiện cùng với anh Nguyễn Tường Long, hậu duệ của dòng họ Lý trên đất Hoa Lâm. Cung kính thắp hương trước tượng đức Lý Thái Tổ, Đại đức chỉ tay ra ngút ngàn bãi ngô và nói: "Nền đất này là ngôi chùa cổ, còn xa hơn nữa là Lâm Viên. Đó là vườn cây cảnh để vua quan du ngoạn trước khi vào chùa thắp hương".
Theo nhiều học giả, thì vùng Hoa Lâm là một hành lang dự phòng của Nhà Lý khi dời đo từ Hoa Lư- Ninh Bình về thành Đại La. Chính vì thế, trong thần tích của chùa Phúc Lâm đã khẳng định chùa được xây dựng thời nhà Lý. Điều này ứng với Đại Việt sử ký toàn thư có ghi lại: "Ngài (Lý Thái Tổ) bỏ ra 2 vạn quan tiền để xây dựng 8 ngôi chùa ở phủ Thiên Đức, là trú quán xưa kia của Ngài".
Người họ Lý ở Mỹ, Hàn Quốc hướng về quê tổ Ông tộc trưởng tộc họ Nguyễn (gốc Lý) ở Mai Lâm: Trải qua thời gian dài, những hậu duệ gốc Lý dù xa quê vẫn hướng về quê tổ. Tính đến nay, số hậu duệ nhà Lý đã kiểm đếm được khoảng hơn 3.000 người, chủ yếu đang sinh sống tại Mỹ và Hàn Quốc. Riêng tại Việt Nam có khoảng 700 người. Những người họ Lý đang sinh sống tại Hàn Quốc đã có nhiều cuộc tìm về quê tổ. Việc xây dựng ngôi chùa Phúc Lâm cũng có sự tâm đức của những hậu duệ nhà Lý sống xa quê. |
Ngân Giang
