Nhu cầu cấp bách
Không gian mạng đang phát triển mạnh mẽ, tạo ra nhiều lợi ích nhưng cũng mang lại những thách thức to lớn đối với các quốc gia, dân tộc trên toàn thế giới. Sự phát triển của mạng xã hội góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội, song cũng tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động tác động, chuyển hóa chính trị, khủng bố ở nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ.
Các quốc gia trên thế giới đang khẩn trương tiến hành các hoạt động nâng cao năng lực, tiềm lực quốc gia về an ninh mạng như ban hành chiến lược, chính sách, trong đó có xây dựng văn bản luật về An ninh mạng. Chỉ trong vòng 06 năm trở lại đây, đã có 23 quốc gia trên thế giới ban hành trên 40 văn bản luật về an ninh mạng.
Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất trên thế giới
Việt Nam luôn nằm trong nhóm quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất trên thế giới, tội phạm phạm phát triển nhanh, như lừa đảo trực tuyến, đánh bạc, tổ chức đánh bạc, môi giới mại dâm, buôn bán vũ khí, ma túy…, tình trạng nhiễu loạn thông tin trên không gian mạng, thông tin xuyên tạc, bôi nhọ, vu khống, xúc phạm nhân phẩm, vi phạm thuần phong mỹ tục diễn ra tràn lan…, cơ sở hạ tầng không gian mạng quốc gia còn nhiều lỗ hổng, điểm yếu.
Trước yêu cầu cấp bách về bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, dự thảo luật An ninh mạng được Quốc hội, Chính phủ giao xây dựng từ cuối năm 2016 trên cơ sở nghị quyết số 22/2016/QH14 của Quốc hội khóa XIV về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, 2017.
Khi trình Quốc hội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 5, nội dung dự thảo luật An ninh mạng đã nhận được đa số ý kiến đồng tình, khẳng định sự cần thiết của xây dựng và ban hành luật An ninh mạng trong điều kiện, tình hình thực tế hiện nay của Việt Nam.
Luật này gồm 7 chương, 43 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày ký.
Luật An ninh mạng không cản trở an toàn thông tin của người dùng
Phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật An ninh mạng bao gồm đầy đủ các nội dung liên quan tới an ninh mạng trong phạm trù an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Phạm vi này không mâu thuẫn, ảnh hưởng tới phạm vi của an toàn thông tin mạng, bởi khách thể, đối tượng, mục tiêu, phương pháp, nội dung của công tác an ninh mạng là nhằm phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, còn an toàn thông tin mạng là bảo đảm tính “khả dụng, toàn vẹn, bảo mật” của thông tin.
Với phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật An ninh mạng, các tổ chức, cá nhân được hoạt động trên một môi trường không gian mạng quốc gia sẽ được bảo đảm an toàn, lành mạnh, hạn chế tối đa các yếu tố, nguy cơ xâm hại tới quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân như bị đánh cắp thông tin cá nhân, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, bị vu khống, làm nhục, công kích bôi nhọ…
Phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật này cũng giúp hạn chế mã độc, loại bỏ dần các hành vi đánh bạc, cá độ, truyên truyền văn hóa phẩm đồi trụy kích động bạo lực, mại dâm và các hành vi vi phạm pháp luật khác trên không gian mạng; bảo vệ chặt chẽ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng, bảo vệ trẻ em trên không gian mạng….
Mặt khác, việc quy định rõ các biện pháp bảo vệ an ninh mạng sẽ bảo đảm rằng tuân thủ nghiêm túc quy định của Hiến pháp và hệ thống pháp luật hiện hành. Trình tự, thủ tục của các biện pháp này được quy định chặt chẽ bằng văn bản quy phạm pháp luật, không thể bị lợi dụng để thực hiện các hành vi phạm pháp luật, hoặc kiểm soát người dùng, kiểm soát quyền riêng tư.
Cơ quan chức năng chỉ áp dụng các biện pháp bảo vệ an ninh mạng này để phòng ngừa, phát hiện, thu thập chứng cứ, đấu tranh, xử lý hành vi vi phạm pháp luật.
Các dữ liệu thu được được quản lý theo quy định của nộ luật Tố tụng hình sự về chứng cứ và các quy định về bảo mật thông tin khác của nước ta như pháp lệnh Bảo vệ bí mật nhà nước.
Các hành vi bị nghiêm cấm trong dự thảo luật được quy định rõ ràng, theo từng nhóm, lĩnh vực cụ thể, bao gồm các hành vi sử dụng không gian mạng chống Nhà nước, tung tin, tuyên truyền, hoang báo thông tin sai sự thật, bôi nhọ, xúc phạm danh dự nhân phẩm, làm nhục, vu khống gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân, xúi giục, đe dọa, lôi kéo tụ tập đông người gây rối, chống người thi hành công vụ, gây mất ổn định về an ninh, trật tự (vụ việc gây rối ở Bình Thuận ngày 10, 11/6/2018 là điển hình), bịa đặt trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ… ; thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng, chống lại hoặc cản trở hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh mạng.
Dự thảo Luật cũng quy định cấm việc lợi dụng hoặc lạm dụng hoạt động bảo vệ an ninh mạng để xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi.
Quy định này giúp cho người sử dụng có thể dễ dàng nhận biết các hành vi bị pháp pháp nghiêm cấm khi tham gia không gian mạng, đồng thời là quy định cứng để chế tài, bảo đảm cho hoạt động của các lực lượng chuyên trách thực hiện nhiệm vụ được giao.
Quy định như trên là phù hợp với thông lệ quốc tế, bởi đã có hơn 18 quốc gia trên thế giới có văn bản luật quy định yêu cầu các doanh nghiệp nước ngoài phải lưu trữ dữ liệu quan trọng ở trong phạm vi lãnh thổ quốc gia như như Mỹ, Canada, Liên bang Nga, Đức, Trung Quốc…
Quy định như trên cũng phù hợp với khả năng của doanh nghiệp vì Google đã đặt khoảng 70 văn phòng đại diện, Facebook khoảng 80 văn phòng đại diện tại các quốc gia trên thế giới. Pháp luật nước ta, trong đó có luật Thương mại năm 2005, luật Quản lý ngoại thương năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định các tổ chức xúc tiến thương mại nước ngoài phải lập văn phòng đại diện tại Việt Nam.
Qua rà soát các cam kết quốc tế mà nước ta tham gia, bao gồm các điều ước liên quan WTO và CPTPP, thấy việc yêu cầu lưu trữ dữ liệu như trên không vi phạm các cam kết quốc tế này. Thiết nghĩ, nếu vi phạm, 18 quốc gia nêu trên sẽ không thể ban hành các quy định yêu cầu lưu trữ dữ liệu trong nước. Hiện nay, Google và Facebook đã đặt gần 2000 máy chủ ở trong nước mà không khai báo với cơ quan quản lý, điều này cho thấy việc lưu trữ dữ liệu không phải là vấn đề khó đối với các doanh nghiệp này.
Có thể thấy rằng, trong tình hình hiện nay, việc ban hành luật An ninh mạng để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân là hết sức cần thiết, tạo môi trường lành mạnh, bình đẳng cho tất cả các tổ chức, cá nhân cùng tham gia hoạt động.
