Ngay khi UBND quận Hoàn Kiếm đề xuất ý tưởng xây dựng Tuyến đường ghi danh tại Hồ Gươm – một mô hình tương tự như Đại lộ danh vọng ở Mỹ, nhiều luồng ý kiến phản đối đã nổ ra trong quần chúng cũng như giới chuyên gia.
Xem thêm: >> Xây ‘Đại lộ danh vọng’ theo BOT: Thương mại hoá một con đường?
Ý tưởng này thực đã tạo nên biết bao mâu thuẫn và tranh cãi giữa lợi ích người dân và doanh nghiệp; giữa tính hiệu quả và sự viển vông; giữa người vinh danh và người không được vinh danh, giữa vấn đề văn hóa và phản văn hóa ... Tôi không biết một “cuộc chiến” nào sẽ thực sự nổ ra nếu ý tưởng trên được thực hiện nhưng một điều chắc chắn rằng, nó sẽ gây ra những chia rẽ sâu sắc trong xã hội?
Tại sao ư? Trong thời buổi xã hội Tây hóa như hiện nay, nhiều tiêu chí trong đời sống phương Tây trở thành một chuẩn mực mới để cả xã hội hướng tới. Thế nên chúng ta cũng chẳng lạ gì khi người đề xuất ý tưởng xây dựng Tuyến đường ghi danh tại Hồ Gươm muốn nhân đó mà thu hút du lịch; doanh nghiệp muốn tiện đó mà kiếm thêm tý lợi lộc; Còn người dân cũng nhờ đó mà thêm một lần ngán ngẩm. Cái thói a dua, học đòi không ngờ đã đi sâu và đi xa đến vậy trong tinh thần Việt!
Mọi việc trên đời đâu cần ở chỗ giống nhau mà cần ở chỗ hiệu quả, cũng như mèo trắng hay đen miễn sao bắt được chuột. Bởi vậy những giải pháp, đối sách phải biết đáp ứng với thời buổi mà thay đổi. Xã hội, văn hóa của ta và Mỹ vốn rất khác nhau, nay đem một mô hình vốn đại diện cho tư tưởng, tinh thần Mỹ áp vào thì có khác nào người đàn bà xấu xí bắt chước Tây Thi ôm mặt, nhăn mày?
Xưa Tây Thi nhăn mặt thì thiên hạ khen là đẹp, có người đàn bà xấu xí kia thấy thế cũng bắt chước nhăn mặt mà khiến trẻ con đóng chặt cửa không dám ra, trai tráng trong làng phải rủ nhau đi trốn. Người phụ nữ ấy chỉ biết Tây Thi nhăn mặt là đẹp mà không biết cái chỗ phải làm sao để nhăn mặt mới đẹp.
Ý tưởng xây "Đại lộ danh vọng" cạnh Hồ Gươm đang gây tranh cãi dữ dội trong dư luận
Bài học này tất nhiên không phải chỉ ở xứ ta mới có. Trung Quốc từng xây dựng những thành phố cực kỳ hoành tráng mà ở đó, họ dựng lên tháp Eiffel, tượng Nữ thần tự do, Cầu cảng Sydney ... cùng rất nhiều công trình văn hóa nổi tiếng khác của thế giới. Mục đích của họ là muốn thu hút khách du lịch, thu hút những đại gia lắm tiền nhiều của. Nhưng thất bại nặng nề của kế hoạch này đã một lần nữa cho thấy hệ quả tai hại của thói bắt chước mù quáng.
Bản thân sự vật đâu tự dưng biến thành một biểu tượng văn hóa? Chính con người, trong một quá trình lịch sử lâu dài đã tạo nên những biểu tượng văn hóa. Thế nên người Trung Quốc chỉ biết xây dựng những công trình trông giống tháp Eiffel mà thôi. Họ đâu biết cách tạo nên tháp Eiffel? Ta cũng vậy. Ta chỉ biết làm một con đường nhái theo Đại lộ danh vọng của Mỹ nhưng ta liệu có biết cách tạo nên Đại lộ danh vọng? Cũng giống như người phụ nữ xấu xí kia chỉ biết học cách nhăn mặt của Tây Thi nhưng đâu biết cách nhăn mặt làm sao cho đẹp?
Nhân nói tới chuyện này, người viết bỗng nhiên lại nhớ tới một triết lý sống của người xưa: “Đi trên mặt nước không gì tốt hơn là dùng thuyền, mà đi trên bộ thì không gì tốt hơn là dùng xe. Lấy thuyền chuyên đi trên mặt nước để mà đẩy nó trên bộ, thì suốt đời không đi được mười bước”.
Nếu vậy thì văn minh phương Tây và văn hóa Á Đông chẳng phải là mặt nước và trên bộ sao? Tinh thần Mỹ và thực trạng của Thủ đô Hà Nội hiện nay chẳng phải là thuyền là xe sao? Nay cố lấy một mô hình ở Mỹ (Đại lộ danh vọng) mà áp đặt vào thực tế của Hà Nội có khác nào đem thuyền mà đẩy trên mặt đất, nhọc mà không thành công, lại còn mang tiếng ngớ ngẩn với đời. Ấy cũng là một biểu hiện cùng cực của sự máy móc vậy.
Xem thêm: >> Xây ‘Đại lộ danh vọng’ cạnh hồ Gươm: ‘Đừng thấy gì cũng học đòi!’
Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả
Phạm Văn
