Hồ Con Rùa có tên chính thức là Công trường Quốc tế. Nó là tên gọi dân gian của một vòng xoay giao thông có đài phun nước, nối ba đường: Võ Văn Tần, Phạm Ngọc Thạch và Trần Cao Vân (Q.1, TP. HCM). Tại vị trí Hồ Con Rùa hiện nay, vào năm 1790 là vị trí cổng thành Khảm Khuyết của thành Bát Quái (còn gọi là thành Quy). Về sau vua Minh Mạng đổi tên thành cửa Vọng Khuyết. Năm 1837, nhà vua đã cho phá thành Bát Quái và xây dựng một ngôi thành nhỏ hơn mang tên là thành Phụng.
Hồ con rùa mang nhiều giai thoại ly kì
Sau khi người Pháp chiếm được thành Gia Định (là tên chính thức của thành Phụng) đã cho san bằng thành này vào ngày 8/03/1859. Người Pháp bắt đầu quy hoạch lại thành phố vào năm 1862. Vị trí Hồ Con Rùa hiện nay nằm ở cuối con đường dẫn ra bến sông được đánh số 16 giai đoạn đó.
Đến năm 1921 con đường được mở rộng nối dài đến đường Mayer (nay là đường Võ Thị Sáu). Từ đó vị trí này trở thành giao lộ như ngày nay, với tên gọi là Công trường Maréchal Joffre (cắt giao lộ là đường Testard - và đường Larclauze nay là đường Võ Văn Tần và Trần Cao Vân). Tại vị trí này, người Pháp đã cho xây dựng một tượng đài ba binh sĩ Pháp bằng đồng với hồ nước nhỏ, để đánh dấu cuộc xâm chiếm và biểu tượng của việc người Pháp làm chủ Đông Dương. Đến năm 1956 thì chính phủ Việt Nam Cộng hòa phá bỏ, chỉ còn lại hồ nước nhỏ. Giao lộ cũng được đổi tên thành Công trường Chiến sĩ.
Thời điểm xây dựng Hồ Con Rùa chưa được xác định chính xác. Một số tài liệu cho là nó được xây dựng vào năm 1965, vài tài liệu khác thì cho là 1967. Người thiết kế Hồ con Rùa là kiến trúc sư Nguyễn Kỳ. Sau năm 1975, tấm bia và con rùa bị phá hủy trong một vụ nổ. Tuy con rùa không còn nhưng người dân vẫn quen gọi là Hồ Con Rùa, thay cho tên gọi chính thức.
Theo lời thuật lại của nhà báo ngành công an Huỳnh Bá Thành (Ba Trung) trong cuốn sách "Vụ án Hồ Con Rùa" (NXB Tuổi Trẻ 1982) thì có các giai thoại truyền miệng kể là vào năm 1967, khi tướng Nguyễn Văn Thiệu lên làm tổng thống Việt Nam Cộng Hòa, đã mời một thầy phong thủy người Hoa nổi tiếng đến coi thế đất tại dinh Độc Lập. Người thầy phong thủy này khen vị trí của dinh là vị trí của long mạch, trấn yểm vị trí của đầu rồng. Cũng theo lời kể trên thì con rồng này đầu tại dinh Độc Lập và đuôi nằm tại vị trí Công trường Chiến sĩ. Tuy phát hưng vượng, nhưng do đuôi rồng hay vùng vẫy nên sự nghiệp không bền, vì vậy cần phải yểm bùa. Yểm bằng cách đúc một con rùa lớn để trấn đuôi rồng không vùng vẫy nữa thì mới giữ được ngôi vị tổng thống lâu dài. Cũng vì thế mà theo một số người thì kiến trúc tháp cao giống như hình một thanh gươm hoặc cây kim, đóng xuống hồ nước để giữ chặt đuôi rồng. Khuôn viên hồ nước có hình bát quái, giữa có hình âm dương.
Một số người thì lại cho rằng kiến trúc tháp giống hình đuôi rồng vươn cao, nhưng có con rùa đè chặt ở phần đầu ngọn. Số khác thì lại cho là nhìn từ trên cao xuống thì toàn thể kiến trúc trông giống như một con rùa. Một số người lại đưa giải thích là sở dĩ làm hình con rùa vì trong dân gian, con rùa mới đội bia (trên lưng rùa lúc đó có một bia đá ghi công, và nơi đây được thiết kế như một đài tưởng niệm). Nhưng tất cả cũng chỉ là giả thuyết hoặc là giai thoại thêu dệt thêm.
Khu vực Hồ Con Rùa hiện nay là một trong những khu vực hoạt động ẩm thực từ sáng đến đêm, với rất nhiều quán cà phê sang trọng và hàng quán xung quanh. Vòng xoay này vốn dĩ là điểm giao nhau của những con đường nhỏ, tồn tại từ lâu đời quanh năm ít khói bụi vì có những hàng cây xanh hai bên đường. Vào buổi sáng hay chiều mát, nơi đây là điểm dừng chân hóng gió, ngắm phố phường yêu thích của nhiều bạn trẻ và người dân thành phố. Với kiến trúc hình bát giác, chia ô bằng những bờ bao trên một hồ nước đã biến Hồ Con Rùa thành một công viên, là nơi tụ tập của mọi thành phần xã hội. Quanh cái vòng xoay giao thông có đài phun nước này, cuộc sống không bao giờ ngơi nghỉ, bất kể ngày hay đêm.
Hương Lam
