Chùa Cầu đã nhuốm "màu thời gian"
Tối 30/7, ông Phạm Phú Ngọc - Giám đốc Trung tâm quản lý bảo tồn Di sản văn hóa Hội An cho biết, đã hoàn thành việc quét vôi Chùa Cầu.
Theo ông Ngọc, Chùa Cầu lúc trùng tu được quét vôi theo quy trình, nhiều nước, quét lại nhiều lần, giúp màu sắc thay đổi. Phần công trình chính màu đã hoàn thiện, sẽ không quét thêm nữa.
Lần quét vôi sau cùng, màu sắc đã "đậm" nhuốm "màu thời gian" hơn so với lúc dư luận góp ý màu sắc "quá trẻ" so với Chùa Cầu trước đây.
Chùa Cầu đã có "màu thời gian" không còn "tươi mới".
Cũng theo ông Ngọc, trong quá trình tu bổ Chùa Cầu, bên cạnh việc đưa ra những giải pháp nhằm bảo tồn đặc điểm, các giá trị của di tích, các giải pháp can thiệp cần đảm bảo gia tăng độ ổn định, bền vững lâu dài cho di tích trong điều kiện bảo tồn, duy trì toàn vẹn công năng từng thành phần cấu thành (miếu, cầu) của di tích.
Tu bổ phải đảm bảo giữ lại tối đa các dấu tích vật chất hiện hữu, xác thực hàm chứa các giá trị lịch sử văn hóa của di tích Chùa Cầu. Qua đó, bảo tồn nguyên vẹn các giá trị kiến trúc, nghệ thuật đã tạo nên hình ảnh biểu tượng của Hội An. Hoạt động tu bổ cần thực hiện với cách tiếp cận khoa học trong tính toán các giải pháp can thiệp, dựa trên cơ sở nghiên cứu đầy đủ, xác thực và các đánh giá khách quan, toàn diện về di tích.
Việc tu bổ di tích Chùa Cầu được xem xét trong tổng thể, không tách rời việc tu bổ các thành phần kiến trúc của di tích với tôn tạo cảnh quan khu vực xung quanh.
Các giải pháp gia cố, bảo quản và tu bổ phải loại bỏ các yếu tố gây hại đến hệ khung gỗ, cấu trúc cơ bản của di tích và hệ thống nền móng chịu lực, bờ kè bảo vệ nhằm đảm bảo sự ổn định của tổng thể công trình.
Cùng với đó là việc nghiên cứu bổ sung giải pháp gia cường kết cấu theo hướng giảm thiểu, cách ly những chấn động do hoạt động giao thông, kết hợp giải pháp điều tiết lưu lượng giao thông qua cầu phù hợp nhằm giảm thiểu tác động, ngăn ngừa ảnh hưởng xấu đến độ ổn định của kết cấu.
Trùng tu Chùa Cầu trên nhiều nguyên tắc, giải pháp
Cũng theo ông Ngọc, trùng tu Chùa Cầu dựa trên nguyên tắc Bảo tồn tối đa các yếu tố nguyên gốc cấu thành di tích (miếu, cầu, dòng chảy, các cấu trúc khảo cổ, thành phần giao thông gắn liền). Tôn trọng và giữ lại cho được sự hòa nhập của các thành phần kiến trúc thay thế và bổ sung qua các thời kỳ; tôn trọng thực thể khách quan và tuổi tác, niên đại, màu thời gian của công trình.
Qúa trình thi công hạn chế tối đa sự can thiệp không cần thiết, tránh làm thay đổi những đặc điểm cơ bản tạo nên các giá trị của di tích.
Công nhân thực hiện những bước sau cùng quá trình trùng tu Chùa Cầu.
Trong trường hợp buộc phải can thiệp, ưu tiên bảo quản, gia cường trước khi áp dụng các giải pháp tu bổ, tôn tạo, phục hồi; sử dụng chủ yếu các thủ pháp và kỹ thuật tu sửa truyền thống, đặc biệt tuân thủ thuộc tính lắp ghép của cấu trúc nhằm không gây ra sự xáo trộn thể tĩnh học công trình. Không cản trở các thế hệ sau trong việc nghiên cứu cũng như duy tu, bảo dưỡng di tích.
Trùng tu Chùa Cầu được giữ lại tối đa các thành phần, cấu kiện cổ và cũ, không loại bỏ nếu vẫn còn khả năng cứu vãn bằng các kỹ thuật nối, vá, chắp, gắn kết hoặc gia cường bằng phương pháp khoa học kỹ thuật hiện đại
Trong điều kiện bắt buộc phải thay thế thì phải sử dụng những chủng loại vật liệu tương tự vật liệu gốc, không sử dụng vật liệu làm giả. Việc gia công và lắp ghép các cấu kiện mới này vào cấu trúc cũ cần sử dụng những phương thức truyền thống.
Duy trì ở mức cao nhất các thành phần, cấu kiện cổ và cũ sau tu bổ, sau khi đã được xử lý bảo quản, gia cường để đảm bảo tính bền vững, ổn định. Các mảng sơn thếp còn sót lại, nếu ở tình trạng khả dĩ, dù không toàn vẹn, cũng không cạo xóa đi mà phải giữ lại, bên cạnh những mảng mới sơn phủ. Sự lạm dụng các chất liệu tạo màu hoặc chất liệu sơn thếp sẽ làm mất các thông tin, dữ liệu xác thực về lịch sử, độ tuổi của di tích.
Các thành phần thay thế, bổ sung phải được phân biệt với các thành phần gốc để tránh sự nhầm lẫn, đặc biệt là các cấu kiện gỗ.
Không sử dụng những kỹ thuật, thủ pháp dễ tạo ra sự nhầm lẫn giữa cái cũ và cái mới (chẳng hạn đẽo gọt cấu kiện cũ cho khít với phần ghép nối sau đó nhuộm màu phần cũ cho giống màu phần mới...); "công khai hóa" phần mới thay vào, bộc lộ rõ quan điểm và kỹ thuật trùng tu, để chúng tự nhuốm màu thời gian một cách tự nhiên, không gượng ép.
Ngói lợp và trang trí nề ngõa trên mái tuy là vật liệu làm bằng đất nung, vôi vữa và dễ phục chế, song chúng cũng là nhân chứng của thời gian, của các đợt duy tu, cho nên đã được tái sử dụng tối đa.
Các giải pháp đề xuất đều dựa trên căn cứ xác thực, không xuất phát từ các giả thuyết; không đặt mục tiêu phục hồi di tích về một thời điểm nào đó trong lịch sử, không đặt vấn đề tái tạo hình ảnh di tích trên cơ sở giả định sự thống nhất trong phong cách kiến trúc - nghệ thuật.
Áp dụng phương pháp tu bổ khoa học dựa trên cơ sở các nghiên cứu toàn diện, các số liệu khảo sát và kết quả đánh giá tình trạng bảo tồn từng thành phần của di tích. Toàn bộ quá trình từ khảo sát, nghiên cứu đến tu bổ, bảo quản đều phải lập thành hồ sơ, tư liệu hóa, ông Ngọc cho hay.
Dự án tu bổ di tích Chùa Cầu có tổng mức đầu tư hơn 20 tỷ đồng, trong đó ngân sách tỉnh Quảng Nam hỗ trợ 50%, ngân sách thành phố Hội An bố trí 50%. Dự án do UBND thành phố Hội An làm chủ đầu tư, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An thực hiện, Trung tâm Tư vấn bảo tồn di tích - Viện Bảo tồn di tích là đơn vị tư vấn.
Trong quá trình tu bổ, có hai luồng ý kiến trái ngược. Thứ nhất, công trình vẫn giữ được nét nguyên bản. Thứ hai, Chùa Cầu tu bổ trở nên "tươi mới, khác lạ".
