Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam vừa đưa ra cảnh báo về tình trạng gia tăng số người rút BHXH một lần trong 10 tháng qua.
Đặc biệt, con số 700.000 người lĩnh BHXH một lần đã tăng 5,45% so với cùng kỳ năm ngoái. Các chuyên gia BHXH Việt Nam đánh giá đây là thực tế đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn tác động lâu dài tới kinh tế - xã hội cũng như chính sách an sinh.
Thống kê từ năm 2016 đến 2020 có trên 3,7 triệu người chọn hưởng chính sách BHXH một lần; mỗi năm trung bình gần 750.000 người rời khỏi hệ thống, chiếm trên 5% tổng số người tham gia. Cứ 2 người mới tham gia vào hệ thống BHXH thì 1 người rời đi và xu thế này chưa có dấu hiệu dừng lại.
97% người chọn rút một lần là lao động sau 1 năm nghỉ việc không đóng BHXH. Người rút chủ yếu thuộc nhóm lao động trẻ ngoài khu vực nhà nước, từ 26 đến 29 tuổi. Tỉ lệ ở nữ giới là 55,6%, nam giới là 44,4%.
Về nguyên nhân, các chuyên gia BHXH Việt Nam cho rằng, dịch bệnh Covid-19 khiến nhiều lao động phải rút BHXH một lần để chi tiêu, trang trải cuộc sống. Ngoài ra, một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có luôn một khoản "tiền tươi". Thực trạng đó khiến số người lao động hưởng BHXH một lần tăng lên nhanh chóng.
Theo ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH Tp.HCM, tháng 10 vừa qua thành phố có hơn 9.000 người nộp hồ sơ rút bảo hiểm, tăng gấp 3 lần so với tháng 9. Đầu năm đến cuối tháng 10, thành phố ghi nhận hơn 86.000 trường hợp nhận bảo hiểm xã hội một lần.
Tại Đồng Nai, số hồ sơ nhận trợ cấp một lần trong tháng 10 (6.580 hồ sơ) tăng gần 7 lần so với tháng 9 (964 hồ sơ). Từ đầu năm đến nay, cơ quan này đã chi trả cho gần 42.000 người nhận BHXH một lần với tổng số tiền hơn 2.300 tỷ đồng.
Ở Bình Dương, bà Lê Minh Lý, Giám đốc BHXH tỉnh nói, tháng 10 năm nay hơn 6.400 người lao động nghỉ việc, rút BHXH một lần, tăng hơn 40% so với tháng 10/2020. Lao động ngoại tỉnh ở Bình Dương chiếm 60%, làm việc chủ yếu trong các nhà máy, mức lương đủ sống, ít có tích lũy... Họ có xu hướng về quê sau 10-15 năm làm công nhân, khi sức khỏe suy giảm.
Bà Lý cho rằng khi dịch bùng phát người lao động càng muốn về quê, dự kiến sắp tới tình trạng nhận trợ cấp một lần sẽ tiếp tục tăng.
Theo các chuyên gia, việc này sẽ gây thiệt thòi cho người lao động vì hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.
Nếu quyền lợi được đặt lên "bàn cân", chính sách BHXH đem lại cho người lao động những lợi ích mà không khoản tiết kiệm nào có thể so sánh được.
Theo quy định hiện tại, mỗi người lao động tham gia BHXH bắt buộc có mức đóng vào quỹ BHXH bằng 25% mức tiền lương hằng tháng của người lao động, trong đó: Người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%.
Ví dụ, nếu tiền lương người lao động là 5 triệu/tháng thì quỹ BHXH thu 1.250.000 đồng. Trong đó, người lao động đóng 400.000 đồng (32% tổng số tiền phải đóng), người sử dụng lao động đóng 850.000 đồng (68% tổng số tiền phải đóng).
Vì vậy, khi tham gia BHXH, với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hằng tháng (32% tổng quỹ), người lao động được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này bao gồm các chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.
Chỉ tính riêng mức lương hưu tối đa, người lao động nhận được với mức tiền lương đóng 5 triệu đồng/tháng là 3.750.000 đồng/tháng cũng đã lớn hơn rất nhiều số tiền mà người lao động phải bỏ ra là 400.000 đồng/tháng.
Cũng theo BHXH Việt Nam, người hưởng lương hưu còn được cấp thẻ BHYT có mức hưởng 95% khi khám chữa bệnh đúng tuyến. Ngoài ra người thân, người chăm lo cho người tham gia BHXH còn được hưởng chế độ tử tuất khi người tham gia BHXH qua đời.
Thực tế có không ít trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.
Minh Hoa (t/h theo VnExpress, Dân Trí)
