Ảnh: REUTERS/Ronen Zvulun.
Khác với những phát biểu về chính sách được lựa chọn kỹ càng như Washington thường đưa ra, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khi trả lời về một câu hỏi tại một cuộc họp báo tổ chức ở Buenos Aires thủ đô Argentina đã đưa ra nhận định khắt khe hơn.
“Chính sách chung của Mỹ trong thời gian qua bất kể dưới quyền tổng thống từ đảng Cộng Hòa hay đảng Dân Chủ đều cho rằng những kế hoạch xây dựng khu định cư mới đều không mang tính xây dựng cho mục tiêu đề ra nền hòa bình lâu dài”.
“Những kế hoạch này cũng không nhất quán với luật pháp quốc tế”.
Sự thay đổi chính sách này đã được cân nhắc từ lâu nhưng quyết định sau cùng được đưa ra chỉ sau vài giờ. Điều này khiến nhiều người phải bất ngờ và đặt ra câu hỏi, vì sao Mỹ lại chọn thời điểm này để áp dụng lại một chính sách đã từng hiện hành trong suốt bốn thập kỷ cho tới khi chính quyền tổng thống Donald Trump quyết định thay đổi trong nhiệm kỳ trước.
Các nguồn tin cho biết, chỉ trong 24 giờ trước đó, chính phủ Mỹ không hề có kế hoạch để ông Blinken đưa ra những tuyên bố này trong ngày thứ Sáu tại cuộc họp báo trên.
Tuy nhiên, sau khi một chính trị gia cánh cực hữu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Israel Bezalel Smotrich, tuyên bố chính phủ Israel đã thông qua một kế hoạch cho phép xây 3.300 nhà dân tại các khu định cư nhằm đáp trả cho một vụ xả súng tại Bờ Tây, các quan chức Mỹ đã đi tới quyết định, đây là thời điểm phù hợp để hé lộ về sự thay đổi chính sách.
Một quan chức có thông tin về quyết định này cho biết: “Đây là một quyết định mà chính quyền hiện hành đã cân nhắc trong khoảng thời gian nhất định và những diễn biến gần đây cho thấy rõ, đây là thời điểm phù hợp để đưa ra những quyết định này”.
Israel cam kết “tiếp tục đà hoạt động”
Là lãnh đạo của một trong những đảng cực hữu thuộc chính phủ liên hiệp của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, ông Smotrich sống tại một khu định cư ở Bờ Tây.
Trong cuối ngày thứ Ba, ông cam kết sẽ tiếp tục mở rộng các khu định cư tại đây, tuyên bố một khu định cư mới mang tên Mishmar Yehuda đã được cho phép xây dựng tại Gush Etzion, phía Nam Jerusalem, và cho biết sẽ tiếp tục cố gắng để được thông qua cho phép xây dựng nhiều khu định cư hơn nữa.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục đà hoạt động nhằm đề ra những khu định cư mới trên khắp đất nước”.
Sự thay đổi về chính sách này khiến Mỹ đồng quan điểm với phần lớn các nước trên thế giới, cho rằng những khu định cư xây dựng trên lãnh thổ mà Israel chiếm được trong cuộc chiến Trung Đông năm 1967 là vi phạm luật pháp quốc tế. Israel phản đối quan điểm này, khẳng định người Do Thái có quyền sử dụng khu lãnh thổ này về mặt lịch sử và về mặt tôn giáo.
Các nguồn tin cho biết, kể từ khi nhậm chức vào tháng 1 năm 2021, Tổng thống Joe Biden và chính quyền của ông đã nhiều lần có ý định áp dụng lại chính sách trước thời kỳ Tổng thống Donald Trump. Tuy nhiên, những quyết định này đã liên tục bị tạm gác sang một bên do không được các thành viên cấp cao của chính quyền bật đèn xanh.
Theo các quan chức, vụ tấn công ngày 7 tháng 10 tại Israel cùng với chiến dịch quân sự đáp trả của Israel sau đó đã tạm ngừng những kế hoạch thay đổi chính sách này. Tuy nhiên, nội bộ chính phủ Mỹ đã tiếp tục có những thảo luận xung quanh vấn đề.
“Rào cản cho tiến trình hòa bình”
Quyết định thay đổi chính sách lần này thể hiện sự bất bình của chính quyền Tổng thống Biden đối với ông Netanyahu. Lãnh đạo người Israel này liên tục đối đầu với Tổng thống Mỹ Joe Biden, chính trị gia hậu thuẫn lớn nhất của ông, trên nhiều phương diện xung quanh cuộc xung đột Israel-Hamas.
Mặc cho những áp lực phản đối kế hoạch tái chiếm đóng Gaza từ phía Mỹ, ông Netanyahu liên tục khẳng định, Israel sẽ nắm quyền kiểm soát an ninh tại khu nội phận này sau khi chiến tranh kết thúc. Ông cũng từ chối chấp nhận một thỏa thuận hòa bình với mục tiêu hướng tới tương lai nhà nước Israel và nhà nước Palestine tồn tại song song.
Washington đã nhiều lần gửi cảnh báo tới quan chức Israel, khẳng định việc mở rộng các khu định cư là rào cản trong tiến trình hòa bình và Israel cần phải ngay lập tức hành động ngăn cản những hành vi bạo lực nhằm vào người Palestine tại Bờ Tây.
Chính phủ Mỹ gần đây đã ra lệnh trừng phạt đối với bốn nam giới người Israel bị cáo buộc có dính líu tới vụ bạo lực tại đây.
Bộ ngoại giao Palestine đã lên án tuyên bố tái định cư được Israel đưa ra trong tuần vừa rồi và khẳng định đây là hành động phá hoại khả năng đề ra giải pháp hai nhà nước.
Tổ chức vận động Hòa bình Hôm nay của Israel, một tổ chức theo dõi quá trình mở rộng khu định cư, trong tháng vừa rồi cho biết, hoạt động mở rộng khu định cư đã đạt tới mức cao chưa từng có kể từ khi cuộc chiến tại Gaza nổ ra vào tháng 10 năm 2023.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller trong ngày thứ Hai, khi được hỏi nguyên nhân khiến chính quyền Tổng thống Biden mất ba năm trước khi áp dụng thay đổi chính sách, cho biết: “Từ phương diện chính sách, chúng tôi đã luôn khẳng định rõ quan điểm của mình, tin rằng những khu định cư này là rào cản cho tiến trình hòa bình và thay vì củng cố, chúng làm tổn hại cho nền an ninh của Israel”.
“Về mặt pháp lý, đây là một quyết định đã được cân nhắc tại Bộ trong một thời gian khá dài”. Ông từ chối cho biết thời điểm khoảng thời gian cân nhắc đã bắt đầu.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
