Đối ngoại nhân dân là một hình thức đặc sắc của nền ngoại giao Việt Nam, được Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp tổ chức và lãnh đạo ngay từ những ngày đầu cách mạng.
Từ thực tiễn cách mạng Việt Nam, có thể thấy, đối ngoại nhân dân đã phát huy vai trò hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn, góp phần hình thành mặt trận nhân dân thế giới rộng lớn ủng hộ nhân dân Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, đồng thời tạo tiền đề hỗ trợ xây dựng quan hệ hữu nghị hợp tác giữa Việt Nam với các nước trong giai đoạn xây dựng, phát triển đất nước sau này.
Là tổ chức nghề luật lớn nhất tại Việt Nam, xuyên suốt kể từ khi thành lập, công tác đối ngoại nhân dân là một lĩnh vực thể hiện rõ nhất tính chính trị của Hội Luật gia Việt Nam.
Cùng với cả hệ thống chính trị, Hội Luật gia Việt Nam đã chủ động triển khai các hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế đáp ứng các yêu cầu cách mạng trong từng giai đoạn của đất nước.
Đấu tranh vì thống nhất, độc lập
Ngay từ khi mới thành lập, Hội Luật gia Việt Nam đã triển khai các hoạt động đấu tranh pháp lý đòi thi hành Hiệp định Genève năm 1954. Nhiều luật gia trong đó có Luật sư Phan Anh bằng nhiều hình thức khác nhau đã tiến hành các hoạt động nhằm tuyên truyền, phổ biến rộng rãi Hiệp định Genève, giải thích một cách đúng đắn tinh thần và nội dung của Hiệp định, chống sự xuyên tạc của bọn thực dân, ngụy quyền tay sai và đấu tranh đòi thi hành Hiệp định, vạch trần những thủ đoạn xảo quyệt của đế quốc Mỹ nhằm phá hoại Hiệp định.
Khi Mỹ ngụy phá hoại cuộc Tổng tuyển cử theo Hiệp định Genève đã được thỏa thuận tổ chức vào năm 1958, cùng với nhân dân cả nước, Hội Luật gia Việt Nam đã kịch lên án những hành vi đó của Mỹ ngụy trên các diễn đàn pháp lý quốc tế, đặc biệt trong những hội nghị quốc tế do Hội Luật gia dân chủ quốc tế và nhiều tổ chức trên thế giới tổ chức để ủng hộ lập trường chính nghĩa của nhân dân ta.
Những quan điểm, ý kiến đề xuất của Hội đã có một tiếng vang lớn trên thế giới, nhiều nhà hoạt động chính trị của nhiều nước đã tỏ rõ thái độ đồng tình, ủng hộ trường của nhân dân Việt Nam.
Luật sư Phan Anh – Chủ tịch đầu tiên của Hội Luật gia Việt Nam và các luật gia quốc tế.
Trong những năm Mỹ can thiệp sâu vào Việt Nam thì cuộc đấu tranh trên mặt trận pháp lý ngày càng quyết liệt. Các luật gia Việt Nam đã đưa ra lập luận, những bằng chứng, tư liệu có giá trị pháp lý quan trọng để giúp nhân dân các nước hiểu rõ tình hình ở Việt Nam và phản bác các lập điệu phi pháp lý của Mỹ, làm rõ 2 vấn đề căn bản: Thứ nhất, cuộc chiến tranh của Mỹ chống nhân dân Việt Nam là cuộc chiến tranh xâm lược, Mỹ là kẻ xâm lược, phạm tội xâm lược; Thứ hai, là nạn nhân của sự xâm lược, nhân dân Việt Nam có quyền đứng lên chống xâm lược để tự vệ, bảo vệ những quyền dân tộc cơ bản, những quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm của mình.
Kết quả của cuộc đấu tranh bền bỉ đó là dư luận trong giới luật gia tiến bộ nói riêng, nhân dân Mỹ và nhân dân các nước trên thế giới nói chung ngày càng nhận thấy rõ tính hợp pháp, chính nghĩa của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam và có tác dụng thúc đẩy phong trào chống chiến tranh xâm lược trên thế giới, nhất là ở Mỹ.
Trong giai đoạn này, Hội Luật gia Việt Nam cũng tham gia tích cực vào các hoạt động pháp lý quốc tế và có những đóng góp quan trọng cho việc phát triển và bảo vệ các giá trị của pháp luật quốc tế và luật nhân đạo quốc tế.
Luật sư Joe Noocman - Chủ tịch Hội Luật gia dân chủ quốc tế, trong chuyến thăm Việt Nam tháng 6/1978 đã phát biểu: "… Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam là khởi nguồn cho những quy định pháp luật quốc tế và các luật gia Việt Nam đã có những đóng góp xứng đáng vào việc bảo vệ các quyền cơ bản của các dân tộc, điều mà Hội Luật gia dân chủ quốc tế có thể lấy làm tự hào…".
Góp tiếng nói bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc
Đất nước thống nhất, bước vào kỷ nguyên xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, thực hiện chính sách đối ngoại nhân dân của Đảng và Nhà nước, Hội Luật gia Việt Nam đã mở rộng quan hệ hợp tác, giao lưu với các tổ chức và cá nhân luật gia tiêu biểu trên thế giới và khu vực, tích cực giới thiệu chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, những thành tựu và lập trường đúng đắn của Việt Nam.
Với tư cách là một thành viên Hội Luật gia dân chủ quốc tế (IADL) và Hội Luật gia Châu Á - Thái Bình Dương (COLAP), Hội Luật gia Việt Nam luôn chú trọng việc tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề Biển Đông cho giới luật gia quốc tế.
Bên cạnh việc cử đại diện Hội phát biểu, trình bày tham luận về chủ đề Biển Đông tại các diễn đàn của IADL, COLAP và đề nghị các tổ chức này ra tuyên bố, có ý kiến ủng hộ Việt Nam tại các hội nghị thường niên, Hội Luật gia Việt Nam đều cố gắng đề xuất đưa vào chương trình nghị sự của hội nghị những nội dung thảo luận về vấn đề Biển Đông. Trên cơ sở đó, Tuyên bố chung của hội nghị thường có nội dung về vấn đề Biển Đông.
Bên cạnh đó, Hội Luật gia Việt Nam đã tổ chức, tham gia tổ chức và tham gia các hội nghị, hội thảo trong nước và quốc tế về Biển Đông.
Hội Luật gia Việt Nam họp báo, ra tuyên bố phản đối Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép, gây căng thẳng tại vùng biển Việt Nam năm 2014.
Phát huy vai trò của tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp lớn nhất trong lĩnh vực pháp luật, Hội đã lên tiếng đấu tranh, bày tỏ quan điểm trên diễn đàn quốc tế về các vấn đề dân chủ, chủ quyền, dân tộc thiểu số, tôn giáo để bảo vệ đường lối, chính sách đúng đắn và nhất quán của Đảng, pháp luật của Nhà nước trước các nhận định sai trái của các cơ quan, tổ chức Việt Nam trên diễn đàn pháp lý quốc tế.
Tính đến nay, Hội đã thiết lập và duy trì các quan hệ hợp tác song phương với 11 tổ chức luật gia của các nước trong khu vực và trên thế giới. Qua các hoạt động trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm với các hiệp hội nghề luật này đã góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của Hội, tạo cơ hội để các hội viên của Hội thiết lập mối quan hệ nghề nghiệp với bạn bè đồng nghiệp quốc tế, đồng thời giới thiệu với bạn bè quốc tế về hệ thống pháp luật, tư pháp của Việt Nam cũng như quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước trong công cuộc cải cách pháp luật, tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Bên cạnh đó, nhằm tăng cường năng lực cho hội viên và cán bộ các cấp hội, đồng thời góp phần hỗ trợ các hoạt động chuyên môn, Hội Luật gia Việt Nam luôn giữ mối quan hệ hợp tác với các đối tác truyền thống và tìm kiếm các đối tác mới để triển khai một số dự án, hoạt động hợp tác. Một số đối tác nổi bật có thể kể đến như Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP); Quỹ nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF); Quỹ hỗ trợ các sáng kiến tư pháp (JIFF); Tổ chức ActionAid Việt Nam, Tổ chức Bánh mỳ cho Thế giới, Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ (ABA), Quỹ Hợp tác quốc tế về pháp luật Đức (IRZ)…
Hoạt động đối ngoại của Hội Luật gia Việt Nam đã góp phần phục vụ công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng đất nước, bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, tạo thành thế trận đối ngoại vững chắc để đấu tranh, vận động bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, làm cho dư luận quốc tế hiểu rõ, hiểu đúng, ủng hộ những vấn đề liên quan tới lợi ích chính đáng của Việt Nam, đồng thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam Nguyễn Khánh Ngọc tiếp ông Kalganov Vyacheslav Gennadievich - Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thành phố Saint Petersburg, Liên bang Nga.
Trong thế giới phụ thuộc lẫn nhau như ngày nay, sự ổn định và phát triển của các quốc gia đều không thể tách rời môi trường khu vực và quốc tế bên ngoài. Yếu tố bảo đảm cho sự vươn lên của dân tộc là môi trường chiến lược hòa bình, hữu nghị, hợp tác thuận lợi cho phát triển. Do đó nhiệm vụ của đối ngoại là làm thế nào củng cố, giữ vững cục diện này vững vàng trước các biến động, tạo điều kiện cho đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.
Công tác đối ngoại của Hội Luật gia Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn, nhưng cũng đầy thách thức, nhất là trong công tác huy động mặt trận đoàn kết quốc tế ủng hộ Việt Nam, xây dựng nền tảng quốc tế tích cực, thuận lợi, góp phần củng cố môi trường an ninh và phát triển của đất nước.
Đây là yêu cầu đòi hỏi Hội cùng các lực lượng làm công tác đối ngoại, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, phải không ngừng nỗ lực, củng cố, đưa các mối quan hệ đối ngoại đi vào chiều sâu, nâng cao chất lượng, hiệu quả hội nhập quốc tế, góp phần tạo thế và lực mới cho đất nước, phục vụ đắc lực nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
