Chính trị gia dân túy cực hữu Geert Wilders đang trên đà giành chiến thắng lớn trong cuộc bầu cử quốc hội hôm 22/11, và có cơ hội dẫn đầu các cuộc đàm phán để thành lập một liên minh cầm quyền mới và có thể trở Thành thủ tướng cực hữu đầu tiên của đất nước vào thời điểm có nhiều biến động chính trị trên khắp lục địa.
Cuộc thăm dò ý kiến, do Đài truyền hình quốc gia NOS công bố sau khi cuộc tổng tuyển cử kết thúc, cho thấy Đảng Vì Tự do (PVV) của ông Wilders sẽ giành được 35 ghế trong Hạ viện 150 ghế, nhiều hơn gấp đôi so với 17 ghế mà ông giành được ở cuộc bầu cử lần trước.
Cuộc thăm dò ý kiến do Ipsos thực hiện nhìn chung là chính xác, với sai số lớn nhất là 3 ghế. Kết quả chính thức cuối cùng sẽ được công bố vào ngày 23/11.
Cuộc bầu cử được tiến hành sau khi liên minh thứ 4 và cuối cùng của Thủ tướng sắp mãn nhiệm Mark Rutte từ chức vào tháng 7 sau những bất đồng về các biện pháp hạn chế người di cư.
Ông Geert Wilders, lãnh đạo Đảng PVV, mỉm cười sau khi kết quả sơ bộ đầu tiên của cuộc tổng tuyển cử được công bố, ở The Hague, Hà Lan, ngày 22/11/2023. Với mái tóc nhuộm vàng, nhà dân túy chống Hồi giáo này đã trở thành một trong những nhân vật dễ nhận biết nhất trong phe cực hữu toàn cầu. Ảnh: Fox News
Ông Rutte đã tuyên bố từ giã chính trường, và bà Dilan Yeşilgöz-Zegerius, một người gốc Thổ Nhĩ Kỳ, thay ông lãnh đạo Đảng Nhân dân Tự do và Dân chủ (VVD) theo đường lối bảo thủ tự do. Trong cuộc tổng tuyển cử vừa qua, Đảng VVD có thể sẽ đứng thứ 3 với 24 ghế.
Cuộc tổng tuyển cử từng được gọi là “cuộc đua cân não”, với việc ban đầu bà Yeşilgöz-Zegerius được dự đoán có thể trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của “xứ sở cối xay gió”, nhưng cuối cùng ông Wilders đã dễ dàng đánh bại mọi đối thủ.
Chiến thắng của ông Wilders mang đến một “cơn địa chấn” khác cho nền chính trị châu Âu một năm sau khi những người theo chủ nghĩa dân túy cực hữu lên nắm quyền ở Italy.
Kết quả này là kết quả mới nhất trong một loạt cuộc bầu cử đang làm thay đổi cục diện chính trị châu Âu. Từ Slovakia và Tây Ban Nha, đến Đức và Ba Lan, các đảng dân túy và cực hữu đã giành chiến thắng ở một số quốc gia thành viên EU và chùn bước ở một số quốc gia khác.
Khó khăn ở phía trước
“Tôi đã phải véo vào cánh tay của mình”, ông Wilders vui mừng nói sau khi kết quả thăm dò hậu bầu cử được công bố. Vị chính trị gia 60 tuổi tham gia tranh cử với các lời kêu gọi trưng cầu dân ý về việc Hà Lan rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), ngừng hoàn toàn việc tiếp nhận những người xin tị nạn và đẩy lùi người di cư ở biên giới Hà Lan.
Ông cũng ủng hộ việc “phi Hồi giáo hóa” Hà Lan, mặc dù ông tỏ ra ôn hòa hơn đối với đạo Hồi trong chiến dịch bầu cử này so với trước đây. Ông Wilders nói thêm: “Người Hà Lan sẽ lại là số 1. Người dân phải lấy lại đất nước của họ”.
Vị chính trị gia cực hữu cũng nhiều lần nói rằng Hà Lan nên ngừng cung cấp vũ khí cho Ukraine vì chính bản thân Hà Lan cũng cần vũ khí để tự vệ.
Nhưng ông Wilders, người từng được coi là “Donald Trump phiên bản Hà Lan”, sẽ phải thành lập một chính phủ liên minh trước khi có thể lên nắm quyền và trở thành Thủ tướng.
Kết quả thăm dò hậu tổng tuyển cử ở Hà Lan, ngày 22/11/2023. Đồ họa: Bloomberg
Một hành trình khó khăn đang ở phía trước vì các đảng chính thống không muốn liên minh với ông Wilders và Đảng PVV của ông. Nhưng chiến thắng lớn trong cuộc tổng tuyển cử đã giúp ông có vị thế mạnh hơn trong bất kỳ cuộc đàm phán nào.
“Tôi tin tưởng chúng ta có thể đạt được thỏa thuận”, ông Wilders nói trong bài phát biểu mừng chiến thắng. “Tôi hiểu rất rõ rằng chúng ta không nên thực hiện bất kỳ biện pháp nào vi hiến”.
Lãnh đạo Đảng New Social Contract (NSC) Pieter Omtzigt, một cựu đảng viên Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo (CD) trung dung, giành được khoảng 20 ghế, cho biết ông sẽ luôn sẵn sàng đàm phán.
Đảng về nhì trong cuộc tổng tuyển cử là Left Alliance (Liên minh Cánh tả giữa Đảng Lao động trung tả và Đảng Xanh cánh tả), được dự đoán sẽ giành được 26 ghế. Nhưng lãnh đạo của Left Alliance là ông Frans Timmermans, cựu Ủy viên phụ trách vấn đề khí hậu của EU, đã nói rõ rằng sẽ không bao giờ liên minh với các đảng có quan điểm gay gắt với người tị nạn như PVV.
Mềm mỏng hơn
Chiến thắng lịch sử ở Hà Lan đến một năm sau chiến thắng của Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, Chủ tịch của Đảng Anh em Italy (FdI) – một chính đảng có tư tưởng bảo thủ cực đoan. Bà Meloni kể từ khi lên nắm quyền đã thay đổi lập trường của mình về một số vấn đề và trở thành gương mặt được chấp nhận của phe cánh hữu cứng rắn ở EU.
Ông Wilders nổi tiếng thế giới với quan điểm chính trị chống Hồi giáo và bị một thẩm phán Hà Lan kết án vì phân biệt đối xử sau khi ông xúc phạm người Maroc tại một cuộc vận động tranh cử năm 2014.
Nhà lãnh đạo cực hữu Pháp Marine Le Pen, người đã 2 lần tiến rất gần đến quyền lực cao nhất ở Điện Elysee, đã ca ngợi ông Wilders và Đảng PVV của ông “vì thành tích ngoạn mục của họ trong cuộc bầu cử lập pháp, khẳng định sự gắn bó ngày càng tăng với việc bảo vệ bản sắc dân tộc”.
“Chính vì có những người không chịu nhìn ngọn đuốc dân tộc bị dập tắt, nên hy vọng về sự thay đổi vẫn còn tồn tại ở châu Âu”, bà Le Pen nói.
Thủ tướng Hungary Viktor Orban, người có quan điểm khắc nghiệt tương tự về vấn đề di cư và các thể chế EU, đã nhanh chóng chúc mừng ông Wilders. “Những cơn gió của sự thay đổi đang ở đây! Xin chúc mừng”, ông Orban nói.
Bất chấp lời lẽ gay gắt của mình, ông Wilders đã thu hút các đảng cánh hữu và trung dung khác bằng cách tuyên bố rằng bất cứ điều gì ông làm, “điều đó sẽ nằm trong luật pháp và hiến pháp”.
Trong những tuần cuối cùng của chiến dịch tranh cử, ông Wilders đã phần nào mềm mỏng hơn trong lập trường của mình, và cam kết ông sẽ là Thủ tướng của tất cả người dân Hà Lan. Ông thậm chí còn có biệt danh mới là Geert “Milders” (mềm mỏng hơn).
Minh Đức (Theo AP, Bloomberg, iNews)
