"Tịch điền" theo từ điển Hán Việt có nghĩa là ruộng do đích thân nhà vua xuống cày. Lễ Tịch điền được tổ chức nhằm khích lệ nông dân phát triển nông nghiệp, lấy nghề nông làm gốc, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu...
Theo sử sách ghi chép lại, mùa Xuân năm Đinh Hợi (987), vua Lê Đại Hành (tức Lê Hoàn) đã cùng văn võ bá quan cày tịch điền ở Đọi Sơn và bắt được chum vàng, năm sau cày ở Bàn Hải bắt được chum bạc. Từ đó, những thửa ruộng này sau được gọi là "kim ngân điền", người dân Hà Nam thì gọi là ruộng vàng, ruộng bạc.
Hàng năm cứ vào đầu xuân năm mới, các triều đại nối tiếp nhau đều long trọng cử hành nghi lễ Tịch điền để cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Sau một thời gian dài gián đoạn, từ năm 2009, phong tục tốt đẹp này được phục hồi lại bài bản và duy trì cho đến nay.
Chào mừng lễ hội là màn biểu diễn múa trống, múa rồng do đội trống nữ, đội múa rồng của làng Đọi Tam thể hiện. Tiếng trống da trâu từ ngàn xưa vọng lại, tiếp tục gióng lên những âm hưởng trầm hùng cầu cho một năm nhân khang, vật thịnh, quốc thái dân an, mùa màng bội thu.
Hình ảnh rồng múa lượn thể hiện lòng mong ước khởi đầu một năm mới nhiều điều tốt đẹp.
Phần đọc văn trình trước linh vị Vua Lê Đại Hành và hương án thờ Thần nông.
Các đại biểu, lãnh đạo thực hiện nghi lễ tâm linh tại lễ hội.
Sau các phần nghi lễ, một cụ già phong thái đức cao, vọng trọng được chọn lên nhập linh khí Vua Lê Đại Hành.
Cụ cao niên được khoác long bào thúc khiển trâu cày những sá đầu tiên mở ra mùa vụ mới.
Các cô gái gieo hạt ngay sau những đường cày đầu tiên, cầu mong mùa màng bội thu.
Đông đảo quần chúng nhân dân và du khách thập phương về tham dự lễ hội.
Bên cạnh đó, hội thi trang trí trâu là hoạt động trong lễ hội được nhiều người quan tâm.
Thay vì khoác vải đỏ thời xưa, nay những chú trâu được vẽ những hình ảnh vừa hiện đại xen lẫn nét truyền thống với nhiều màu sắc rực rỡ khác nhau.
Lễ hội Tịch điền không chỉ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm của các vị vua đối với người nông dân mà còn tuyên truyền, giáo dục các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ lòng biết ơn tiền nhân, ý thức tích cực phát triển sản xuất nông nghiệp để đời sống được no đủ, hạnh phúc.
