Theo thống kê mới nhất cho thấy, khoảng 15% phụ nữ trong 3 tháng đầu và từ 15 – 25% trong 12 tháng đầu bị trầm cảm sau sinh. Thực tế, bệnh có thể tăng nhanh hơn trong những năm gần đây. Cuộc trò chuyện với Th.s, Bác sĩ Nguyễn Việt Phương, Giảng viên của trường cao đẳng Y Dược Pasteur dưới đây sẽ giúp bạn hiểu được nguyên nhân và triệu chứng điển hình của bệnh trầm cảm sau sinh.
Bác sĩ có thể cho biết bệnh trầm cảm sau sinh là gì?
Trầm cảm sau sinh hay còn được gọi là trầm cảm hậu sản, đây không phải là chứng bệnh hiếm gặp. Theo một vài thống kê đã được công bố gần đây, tỷ lệ phụ nữ bị trầm cảm chiếm khoảng 15% trong 3 tháng đầu và 15 - 25% trong 12 tháng sau sinh.
Tuy nhiên, các dấu hiệu ban đầu của bệnh thường không được gia đình quan tâm và để ý do các dấu hiệu bệnh khá giống với các biểu hiện khi cơ thể mệt mỏi, stress… Bên cạnh đó, nhiều người lại chủ quan với căn bệnh trầm cảm nên không chú ý đến việc điều trị. Về cơ bản, trầm cảm sau sinh là tình trạng rối loạn cảm xúc tiêu cực, liên quan đến những suy nghĩ, cảm giác mệt mỏi, buồn chán và lo lắng xuất hiện sau sinh. Dạng trầm cảm này có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, có thể thoáng qua hoặc kéo dài, thậm chí có thể không tự hết nếu không có biện pháp can thiệp.
Hậu quả có thể là người bệnh sẽ bị sụt cân, suy dinh dưỡng, suy nhược thần kinh, hoang tưởng, có hành vi nguy hiểm. Nặng hơn người bệnh có thể có ý nghĩ hay hành vi tự tử (41,2%), một số người rối loạn tâm thần, luôn có cảm giác bị hại nên tìm cách trả thù hay đối phó. Có những bà mẹ nghĩ con mình bị ma quỷ nhập nên tìm cách trừ tà, gây nguy hiểm đến tính mạng của bé… Vì vậy, trầm cảm sau sinh là chứng bệnh gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé, cần phát hiện và điều trị kịp thời để tránh những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
Bệnh trầm cảm sau sinh sẽ để lại hậu quả khôn lường.Ảnh minh họa
Bác sĩ có thể liệt kê các nguyên nhân cũng như các triệu chứng thường gặp của bệnh trầm cảm sau sinh?
Phụ nữ sau khi sinh sẽ có sự thay đổi nồng độ hormon trong máu một cách nhanh chóng. Sự suy giảm nồng độ estrogen và progesterone, nồng độ hormon tuyến giáp thyroid cùng với sự thay đổi về huyết áp, chức năng của hệ miễn dịch và những biến đổi về chuyển hoá mà bà mẹ sau sinh phải trải qua là một phần nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm.
Bên cạnh sự thay đổi bên trong cơ thể thì phụ nữ sau sinh cũng phải đối mặt với rất nhiều vấn đề về cơ thể lẫn tâm lý. Những đau đớn phải trải qua do quá trình sinh con tự nhiên hay phải sinh mỗ có thể kéo dài một vài tuần sau sinh. Những vấn đề về tâm lý như khi con ra đời, cơ thể mất đi một trọng lượng đáng kể, các bà mẹ thường cảm thấy người mình trở nên xấu xí và không còn sự hấp dẫn nữa. Họ thường phải thay đổi về cách sống để chăm sóc con, đặc biệt đối với những người lần đầu làm mẹ. Họ thường quá lo lắng về trách nhiệm làm mẹ của mình. Phụ nữ sau sinh luôn phải suy nghĩ về cách chăm sóc con mình.
Một nguyên nhân có thể nhận biết được của bệnh trầm cảm là do yếu tố di truyền, tức là trong gia đình có người bị trầm cảm (mẹ, chị, cha) thì nguy cơ bệnh sẽ rất cao.
Trầm cảm sau sinh là chứng bệnh nguy hiểm đối với phụ nữ và trẻ sơ sinh, tuy nhiên bệnh có thể phòng tránh, phát hiện và điều trị sớm thông qua các triệu chứng sau đây: Không còn cảm thấy thích thú với con của mình, xuất hiện những cảm xúc tiêu cực đối với con bạn như chán ghét con, không yêu con nữa. Lo lắng là bạn sẽ làm gì đó có hại cho con mình, không còn quan tâm chăm sóc bản thân, không có sự hài lòng trong cuộc sống. Cảm thấy không còn sức lực và không có động cơ trong cuộc sống, cảm thấy không có giá trị và có tội lỗi. Ăn không ngon miệng hoặc sút cân, ngủ ít hoặc ngủ nhiều hơn bình thường, thường có ý nghĩ đến cái chết hoặc tự sát.
Thưa Bác sĩ, khi người mẹ bị mắc bệnh trầm cảm thì có gây ảnh hưởng gì đến đứa trẻ hay không? Nhờ Bác sĩ nêu rõ cách điều trị căn bệnh này?
Người mẹ khi bị mắc bệnh trầm cảm sau sinh thì em bé sau khi sinh ra có thể chịu một số ảnh hưởng như sau: Có xu hướng có những hành vi bất thường, ví dụ như những vấn đề về giấc ngủ, hành vi dễ bùng nổ, kích động và tăng hoạt động.
Những đứa trẻ này thường chậm trong phát triển về nhận thức, chậm nói, chậm đi hơn những trẻ khác. Chúng cũng có thể gặp những khó khăn trong học tập cùng những vấn đề khác khi ở trường, thường gặp khó khăn trong các mối quan hệ tại trường học, với bạn bè cùng lứa tuổi, trẻ thường thu rút những mối quan hệ xã hội hoặc có những cách cư xử bất bình thường. Những đứa trẻ này thường có lòng tự tin thấp, dễ lo âu và sợ hãi, bị động hơn những trẻ khác, thường hay phụ thuộc và có nhiều nguy cơ mắc bệnh trầm cảm, bệnh tự kỷ ở trẻ em.
Phương hướng điều trị bệnh trầm cảm là cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau như liệu pháp tâm lý và liệu pháp hormon kết hợp sử dụng thuốc chống trầm cảm. Liệu pháp tâm lý bao gồm tâm lý cá nhân hoặc tâm lý nhóm là một phương pháp điều trị có hiệu quả. Đây là liệu pháp được chọn lựa đầu tiên vì không cần sử dụng đến thuốc, không sợ ảnh hưởng đến trẻ nếu bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ. Liệu pháp hormon bao gồm sử dụng estrogen thay thế đôi khi có hiệu quả đối với trầm cảm sau sinh. Hormon estrogen được sử dụng kết hợp với thuốc chống trầm cảm.
Với những trường hợp nặng, bà mẹ không thể chăm sóc được bản thân mình và con thì cần sử dụng thuốc chống trầm cảm nhưng cần phải lưu ý nếu nuôi con bằng sữa mẹ thì cần phải có sự cân nhắc giữa lợi ích của việc dùng thuốc điều trị với tác dụng phụ nếu tiếp tục cho con bú và phải có sự theo dõi sát của bác sĩ chuyên khoa.
Xin cảm ơn bác sĩ!
