Tại nhiều buổi toạ đàm diễn ra vào năm 2016 và đầu năm 2017, nhiều chuyên gia đồng loạt đề cập tới cụm từ “Chính phủ kiến tạo” như một thông điệp của Chính phủ về nỗ lực cải cách, tạo lập niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp.
“Chính phủ kiến tạo” được nhắc tới như một thông điệp của Chính phủ về nỗ lực cải cách.
"Từ khoá quan trọng"
Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc - nhấn mạnh, ngoài "quốc gia khởi nghiệp" thì một từ khoá quan trọng của năm 2016 chính là "Chính phủ kiến tạo". Theo ông Lộc, khái niệm “nhà nước kiến tạo phát triển” đã được nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu trong bài viết ngày 1/1/2014. Sau này Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói Chính phủ kiến tạo có lẽ là muốn nhấn mạnh ở khâu điều hành.
Trong khi đó, TS Võ Trí Thành thì cho rằng, khái niệm kiến tạo không mới và thực ra cũng không phải Chính phủ mới là người đầu tiên nêu ra, mà trên thế giới và ở Việt Nam cũng đã nói, nhưng bây giờ nhấn mạnh nhiều hơn.
"Nếu hiểu kiến tạo là tạo môi trường thuận lợi nhất cho doanh nghiệp và người dân từ khởi sự đến làm ăn thuận lợi, thì có lẽ chưa đầy đủ. Mà, nội hàm kiến tạo có nhiều chiều cạnh. Đầu tiên, Chính phủ kiến tạo thì bản thân phải đủ năng lực, đủ minh bạch, đủ khả năng giải trình. Hai là có đủ khả năng tạo ra tầm nhìn tốt và chính sách tốt. Chính sách tốt gồm từ tư duy, tầm nhìn, thiết kế thực thi, và như vậy phải rất chuyên nghiệp”, ông Thành nhận xét.
Ông Thành cũng cho rằng, một Chính phủ kiến tạo là Chính phủ tương tác thân thiện với xã hội, người dân, với thị tường và doanh nghiêp với sự minh bạch và trách nhiệm giải trình. Cuối cùng, Chính phủ kiến tạo là biết tạo ra và chia sẻ sự phát triển.
"Nếu nhìn vào các chiều cạnh như trên đã có những điều có thể rất hài lòng với Chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, nhưng còn nhiều điều vẫn ở trong kỳ vọng", ông Thành nói.
Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) Nguyễn Đình Cung cho rằng: “Tìm thuật ngữ tiếng Anh chuyển tải đủ nghĩa thì rất khó, nhưng tôi nghiên cứu thì tôi thấy cần phải thay đổi triết lý quản lý Nhà nước. Nhà nước như một doanh nghiệp, khi đó tất cả dịch vụ của Nhà nước là hàng hoá, và anh phải cung cấp dịch vụ cho người dân và doanh nghiệp tốt nhất. Đó là nguyên tắc áp dụng quản lý doanh nghiệp vào điều hành Chính phủ”.
“Tôi nghĩ, chúng ta phải tương kế tựu kế, từ một thông điệp chính trị phù hợp cần giải nghĩa để áp dụng vào Việt Nam được. Tôi muốn giải nghĩa thế này: quản lý Nhà nước phải vì phát triển, phục vụ phát triển và đáp ứng yêu cầu phát triển, chứ không phải Nhà nước có năng lực đến đâu thì quản đến đó, nếu được như vậy thì có thể những điểm nghẽn lại thành cơ hội phát triển”, ông Cung bày tỏ.
Trao đổi về vấn đề này, TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng: "Quan điểm về kiến tạo rất phù hợp trong lúc này, Chính phủ mới với quan điểm kinh tế mới, chủ đề Chính phủ kiến tạo hàm ý Chính phủ có nhiều sáng kiến và sẽ điều hành quốc gia một cách linh hoạt tuỳ điều kiện môi trường kinh tế quốc gia. Với tiêu đề Chính phủ kiến tạo thực chất rất hợp lý tại thời điểm này, kinh tế Việt Nam và thế giới đi vào giai đoạn biến động lớn".
"Khoảng cách tương đối còn xa"
Theo ông Võ Trí Thành, Chính phủ mới cần thời gian để hoàn thiện mình, để thử thách, trải nghiệm và tương tác với xung quanh, nhưng đã bắt đầu tạo lập được niềm tin với thông điệp về cải cách và nỗ lực cải cách, đã xắn tay áo vào một số việc, dù nhìn tổng thể vào 4 chiều cạnh như đã nói trên thì khoảng cách để được một Chính phủ kiến tạo - dù tương đối - còn khá xa.
"Điều tôi mong muốn ở Chính phủ mới chính là tầm nhìn. Tầm nhìn cần được thể hiện từ việc bắt đầu lao vào vì thế giới thay đổi rất nhiều điều khác hoàn toàn, những việc Chính phủ mới đặt lên bàn bản chất đã đặt từ 2011-2012 nhưng những công việc rất dang dở như ổn định kinh tế vĩ mô, tái cấu trúc, đột phá chiến lược, hội nhập sâu rộng…", ông nhấn mạnh.
Chuyên gia Nguyễn Trần Bạt thì cho rằng, Chính phủ kiến tạo là chính phủ bày đặt, chính phủ làm đường ray để cho tàu hỏa chạy, chính phủ biết có những loại có thể chạy trên đường ray được và không có thì chính phủ lắp đường ray cho chạy. Bày đặt một số điều kiện ban đầu nào đó được gọi là kiến tạo, kiến tạo có chất lượng hướng dẫn, kiến tạo có chất lượng gợi ý, kiến tạo có chất lượng củng cố, kiến tạo có chất lượng uốn nắn, kiến tạo là một khái niệm đa nghĩa.
"Chúng ta là một nước đang phát triển, mới nổi, có nhiều mặt chưa hình thành, khía cạnh kiến tạo trong hoạt động của nhà nước hay hoạt động của chính phủ chính là hoàn thiện các thể chế. Hoàn thiện thể chế là kiến tạo, chỉ có thế thôi là đủ", ông Bạt bình luận.
Còn theo Viện trưởng CIEM Nguyễn Đình Cung, khi nhìn vào doanh nghiệp thì mọi sự dựa trên kết quả chứ không phải dựa trên đầu vào, như vậy mọi công việc của Nhà nước phải đánh giá trên hiệu quả. Tiếp theo, dịch vụ hành chính, những thứ “hành là chính” phải thay đổi. Khi Nhà nước coi doanh nghiệp là đối tác đồng hành thì một vân đề xuất hiện thì nhà nước phải đến ngay xem nó là cái gì để cùng doanh nghiệp và các bên tháo gỡ.
Còn theo PGS.TS Ngô Trí Long, thông điệp Chính kiến tạo, liêm chính, hành động, hiện nhiều người hiểu nghĩa của từ kiến tạo theo nhiều nghĩa khác nhau, theo tôi, kiến tạo là thiết lập thể chế, luật pháp, nghị định làm sao để phù hợp quy luật thị trường, kiến tạo cũng thể hiện ở cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.
"Hiện Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt nhưng theo tôi ở giữa, bên dưới cần thực thi nghiêm túc hơn. Dù môi trường cải thiện một bước nhưng để đáp ứng được những đòi hỏi bức xúc thực tế, thực sự tạo điều kiện kinh tế phát triển là chưa mạnh mẽ. Thủ tướng nói nhiều, nói quyết liệt nhưng việc thực thi, hành động ở mức độ nhất định, chưa có chế tài, biện pháp quyết liệt cụ thể thể hiện sự trên dưới một lòng", ông Long nói.
Phương Dung
