Từ đầu những năm 1900, trên cao nguyên Giza nơi có 3 kim tự tháp nổi tiếng là biểu tượng tự hào của Ai Cập, đã được một nhóm học giả nước ngoài khai quật. Một trong những người phụ trách công tác khai quật ở đây là nhà khảo cổ học người Mỹ George Reisner.
Sinh năm 1867 ở Indianapolis, Reisner từng phụ trách đợt khảo sát khảo cổ lớn ở khu vực Nubia (ngày nay là miền nam Ai Cập và Sudan). Trong dự án này, Reisner được giao cho phần trung tâm của Giza.
Vào ngày 2/2/1925, nhiếp ảnh gia của Reisner là Mohammedani Ibrahim làm việc gần kim tự tháp do Pharaoh Khufu xây dựng vào giữa thiên niên kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Tại đây Ibrahim nhận thấy trụ đỡ máy ảnh của mình nằm dựa trên một lớp thạch cao màu trắng. Nhận định lớp thạch cao có thể là đỉnh của một công trình ẩn bên dưới, Ibrahim đã báo cáo sự việc với Reisner.
Tuy nhiên khi đó Reisner không có ở Ai Cập mà ở Boston (Mỹ) để làm công việc của một giáo sư Ai Cập học ở Đại học Harvard.
Trong lúc ông vắng mặt, nhóm cộng sự đã tiến hành đào xới và tìm thấy một căn hầm hẹp, nằm ở độ sâu khoảng 26m chứa nhiều đá vụn. Bằng chứng cho thấy họ đã tìm thấy một ngôi mộ.
Nạn trộm cướp mộ cổ đã diễn ra ở Giza suốt hàng nghìn năm với những nhóm hoạt động chuyên nghiệp, khả năng tìm thấy một ngôi mộ còn nguyên vẹn là rất thấp. Bởi vậy, với nhóm khảo cổ của Reisner, dấu hiệu của một ngôi mộ cổ mới là khoảnh khắc thắng lợi.
Nhưng cuối tuần đó, họ nhận được công điện từ Boston yêu cầu ngừng công việc khai quật. Ngôi mộ mang số hiệu G7000X bị niêm phong lại.
Theo National Geographic, Reisner tin rằng mình là người duy nhất đủ khả năng thực hiện toàn bộ cuộc khai quật. Bởi vậy, ông đã yêu cầu nhóm cộng sự tạm hoãn mọi việc, đợi tới khi ông quay lại Ai Cập.
Sau khi hoàn thành công việc ở Mỹ và trở lại Ai Cập, Reisner đã bắt tay vào việc khám phá ngôi mộ cổ G7000X. Nơi này chính thức được mở lại vào tháng 1/1926.
Đồ tạo tác hình chim ưng bằng vàng trong mộ nữ hoàng (Ảnh: National Geographic).
Bước vào gian mộ chứa quan tài, Reisner phát hiện đồ đạc bọc vàng ở bên trong đã bị nước làm hỏng. Tình trạng tồi tệ đến mức nhà khảo cổ lo sợ công trình sẽ sụp đổ. Quá trình thu thập những mảnh gỗ và đồ khảm nạm cũng được tiến hành hết sức công phu và tỉ mỉ.
Nhóm của Reisner còn tìm thấy một mái che và giường, ghế bành và chiếc kiệu. Tên chủ nhân ngôi mộ "Hetepetheres" được khắc trên chiếc kiệu, giúp xác nhận suy đoán của Reisner, đó là ngôi mộ thuộc về một người phụ nữ.
Bà là nữ hoàng Ai Cập Hetepetheres, mẹ của vị Pharaoh Khufu - Vua thứ 2 của Vương triều thứ 4 Ai Cập cổ đại. Lăng mộ của vị nữ hoàng nằm ẩn dưới bóng Đại kim tự tháp của Pharaoh Khufu suốt hơn 4.000 năm.
Chiếc quan tài bằng thạch cao của Hetepetheres được khai quật vào tháng 3/1927 song điều kỳ lạ là bên trong không chứa thi thể. Điều này khiến các nhà sử học tranh luận gay gắt khi tìm hiểu điều gì đã xảy ra với xác của người chết.
Theo Reisner, ban đầu vị nữ hoàng được chôn cất gần chồng là Snefru tại Dahshur. Sau đó con trai bà, Pharaoh Khufu đã xây ngôi mộ mới ở Giza, nhưng hài cốt của mẹ ông không được chuyển tới nơi đó. Một số ý kiến khác lại nhận định, thi thể nữ hoàng được chôn cất tại kim tự tháp nhỏ G1a ở chân của Đại kim tự tháp.
Sau cuộc khai quật, chiếc ghế bành tìm thấy trong mộ cổ được phục dựng và trưng bày tại Bảo tàng Ai Cập ở Cairo ngày nay. Sau khi Reisner qua đời vào năm 1942, người ta đã khôi phục lại cỗ kiệu và lớp vàng phủ bên ngoài. Món cổ vật hiện đang được đặt tại Bảo tàng Cận đông Cổ đại Harvard ở Cambridge, Massachusetts, Mỹ.
Minh Hoa (t/h)
