Bản sắc làng nghề trong hơi thở thời đại
Từ bao đời nay, Bát Tràng vẫn được biết đến như cái nôi của nghệ thuật gốm sứ Việt Nam, nơi những bàn tay tài hoa nhào nặn nên những tuyệt tác mang đậm hồn cốt dân tộc.
Mỗi đường nét chạm khắc, mỗi lớp men bóng mịn đều chứa đựng sự tỉ mỉ, kỳ công là kết tinh của bề dày lịch sử hàng trăm năm. Sự tinh xảo trong từng sản phẩm không chỉ tôn vinh giá trị thẩm mỹ mà còn kể câu chuyện về sự kế thừa và phát triển không ngừng của một làng nghề truyền thống.
Cùng với Bát Tràng, làng lụa Vạn Phúc – "đệ nhất lụa" đất Kinh kỳ đã khẳng định vị thế vững chắc trong dòng chảy văn hóa Việt. Từ những khung cửi thủ công, từng sợi tơ óng ả được dệt nên thành những tấm lụa mềm mại, mang theo tinh hoa của một nghề lâu đời.
Ngay từ đầu thế kỷ XX, lụa Vạn Phúc đã vươn xa khỏi biên giới, xuất hiện trong các hội chợ quốc tế và trở thành niềm tự hào của dệt lụa Việt Nam.
Video: Làng lụa Vạn Phúc tự hào khi được gia nhập Mạng lưới các Thành phố Thủ công Sáng tạo Thế giới.
Chính sự kết hợp giữa tinh hoa truyền thống và khả năng đổi mới không ngừng đã giúp gốm sứ Bát Tràng và dệt lụa Vạn Phúc gia nhập Mạng lưới các Thành phố Thủ công Sáng tạo Thế giới. Dấu mốc mới mở ra cơ hội lớn để hai làng nghề phát triển bền vững, khẳng định bản sắc văn hóa Việt trên thị trường toàn cầu.
Chia sẻ với Người Đưa Tin, ông Nguyễn Văn Hùng – Chủ tịch Hội làng nghề dệt lụa Vạn Phúc khẳng định rằng, việc gia nhập mạng lưới Thành phố Thủ công Sáng tạo Thế giới Không chỉ giúp quảng bá sản phẩm và thu hút khách hàng nước ngoài, sự kiện này còn tạo động lực để các nghệ nhân và cơ sở sản xuất không ngừng đổi mới.
"Chúng tôi phải nâng cao chất lượng, đa dạng mẫu mã, kết hợp tinh hoa truyền thống với phong cách hiện đại nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng", ông Hùng nhấn mạnh.
Theo ông, nhiều hộ sản xuất trong làng đã chủ động đầu tư công nghệ, kết hợp phương pháp dệt cổ truyền với kỹ thuật tiên tiến để tạo ra những sản phẩm tinh xảo, vừa mang giá trị nghệ thuật vừa phù hợp với thị hiếu khách hàng khắp nơi.
Nhiều hộ sản xuất trong làng đã mạnh dạn đầu tư công nghệ, kết hợp kỹ thuật dệt truyền thống với phương pháp hiện đại nhằm tạo ra những sản phẩm không chỉ tinh xảo về nghệ thuật mà còn phù hợp với thị hiếu toàn cầu.
Đổi mới là xu hướng tất yếu để bắt kịp nhu cầu thị trường, nhưng giá trị cốt lõi làm nên sức sống bền vững của các làng nghề chính là bản sắc truyền thống. Giữa dòng chảy hiện đại, mỗi họa tiết trên tấm lụa, mỗi đường nét chạm khắc trên sản phẩm gốm sứ vẫn mang theo dấu ấn của cha ông, kết tinh tinh hoa văn hóa qua bao thế hệ.
Giữ gìn bản sắc không có nghĩa là khép mình trước sự thay đổi, mà là tìm cách dung hòa giữa cái cũ và cái mới, để mỗi sản phẩm thủ công không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn chứa đựng linh hồn dân tộc.
"Gốm Bát Tràng không đơn thuần là một sản phẩm mà còn là tinh hoa văn hóa dân tộc. Dù có thay đổi để phù hợp với xu hướng thị trường, chúng tôi vẫn đặt yếu tố truyền thống lên hàng đầu.
Đó là hồn cốt của làng nghề, là điều làm nên sự khác biệt và giá trị của sản phẩm gốm Việt Nam", nghệ nhân ưu tú Trần Đức Tân - một người gắn bó lâu năm với nghề gốm Bát Tràng khẳng định.
Tạo đà bứt phá cho tinh hoa làng nghề Thủ đô
Dấu mốc làng gốm Bát Tràng và dệt lụa Vạn Phúc vươn mình ra "biển lớn" đã trở thành động lực mạnh mẽ, thúc đẩy các làng nghề khác hướng tới sân chơi toàn cầu. Để giữ vững vị thế và tạo đà bứt phá, các làng nghề Hà Nội cần một hướng đi bền vững, kết hợp giữa giá trị truyền thống và tư duy sáng tạo đang trở thành yếu tố sống còn.
Hà Nội hiện có khoảng 1.350 làng nghề, trong đó hơn 300 làng nghề truyền thống được công nhận. Những cái tên như Bát Tràng (gốm sứ), Vạn Phúc (lụa), Chuyên Mỹ (khảm trai), hay Phú Vinh (mây tre đan)… đã trở thành biểu tượng của tinh hoa thủ công Việt Nam.
Tuy nhiên, trước những yêu cầu khắt khe khi gia nhập Mạng lưới Thành phố Sáng tạo, các làng nghề không thể chỉ dựa vào di sản sẵn có mà phải đổi mới để thích nghi.
Ông Chu Huy Khôi - Chủ tịch UBND xã Bát Tràng cho biết, gia nhập Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới buộc các đơn vị sản xuất phải đổi mới, sáng tạo, nâng cao chất lượng để vươn mình ngang tầm thế giới.
Tuy nhiên, bên cạnh thời cơ, đây cũng là thách thức không nhỏ trong việc bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề, đòi hỏi sự đổi mới không ngừng để đáp ứng các tiêu chí khắt khe của Hội đồng Thủ công Thế giới.
Gia nhập Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới buộc các đơn vị sản xuất phải đổi mới, sáng tạo, nâng cao chất lượng để vươn mình ngang tầm thế giới.
Không chỉ Bát Tràng hay Vạn Phúc, nhiều làng nghề khác của Hà Nội cũng đang đứng trước cơ hội gia nhập mạng lưới quốc tế, nhưng điều này không dễ dàng. Để được công nhận, các làng nghề cần đảm bảo nhiều tiêu chí, trong đó quan trọng nhất là giữ gìn bản sắc văn hóa và đảm bảo tính bền vững.
Làng khảm trai Chuyên Mỹ (huyện Phú Xuyên) là một ví dụ. Nghề khảm trai đòi hỏi sự tỉ mỉ, tinh xảo nhưng thời gian học việc dài, thu nhập không ổn định khiến nhiều người trẻ không còn mặn mà với nghề.
Anh Vũ Đức Quân - chủ một cơ sở sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, trăn trở: "Làng nghề muốn phát triển thì phải có thế hệ kế cận. Nếu thu nhập không đủ sống, không ai còn muốn theo nghề. Chúng tôi mong có những chính sách hỗ trợ đào tạo, tạo đầu ra cho sản phẩm để giữ chân lao động trẻ".
Ngoài yếu tố sinh kế, hướng phát triển bền vững cũng là tiêu chí quan trọng trong đánh giá làng nghề. Muốn vậy, các làng nghề ngoài việc tập trung vào sản xuất còn phải đảm bảo môi trường sống ổn định, nguồn nước sạch và bầu không khí trong lành cho cả người dân trong và xung quanh khu vực. Đây là bài học mà nhiều làng nghề cần lưu tâm để phát triển lâu dài.
"Dự kiến, trong năm 2025, Hà Nội sẽ có thêm từ 2 - 3 làng nghề được công nhận là thành viên chính thức của mạng lưới này" ông Nguyễn Đình Hoa - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết.
Phát triển du lịch làng nghề được xem là hướng đi tiềm năng. Khi sản phẩm làng nghề gắn liền với trải nghiệm văn hóa, giá trị của nghề thủ công sẽ được nâng cao hơn. Các nghệ nhân, cơ sở sản xuất cần kết hợp sản xuất với dịch vụ du lịch, tạo ra những sản phẩm độc đáo mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam.
Nhìn từ thực tế này, việc kết nối với các tổ chức quốc tế để khẳng định vị thế làng nghề truyền thống cũng là hướng đi được thành phố Hà Nội đặc biệt quan tâm.
"Trong giai đoạn 2025 - 2030, chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp với Hội đồng Thủ công thế giới để khảo sát thêm các làng nghề tiêu biểu của Hà Nội.
Dự kiến, trong năm 2025, Hà Nội sẽ có thêm từ 2 - 3 làng nghề được công nhận là thành viên chính thức của mạng lưới này" ông Nguyễn Đình Hoa - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết thêm.
Hà Nội gia nhập Mạng lưới Thành phố Sáng tạo vừa là cơ hội, vừa đặt ra những thách thức buộc các làng nghề phải thay đổi. Việc giữ gìn tinh hoa truyền thống cần song hành với đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường và thu hút thế hệ trẻ. Đây chính là chìa khóa giúp làng nghề vươn xa trên thị trường quốc tế.
