Tại Bắc Giang, Phú Thọ, Hà Nội, Hà Nam..., dọc đường tôi tác nghiệp, vẫn thấy cơ man nào là lò gạch. Người lao động thì vẫn mải miết làm việc theo sự thuê mướn của chủ. Mặt bịt kín, quần áo rất dày để tránh nắng, nóng nhưng lưng áo họ ướt đẫm mồ hôi...
Lò gạch - mùi và hình phạt
Hình ảnh lò gạch trong tác phẩm văn học kinh điển của nhà văn Nam Cao cứ liên tục trỗi dậy mỗi khi tôi nhìn thấy lò gạch thực ngoài đời. Lúc đó khoảng 6h30, chúng tôi trên đường từ Hà Nội lên Yên Bái, qua địa phận huyện Phù Ninh, Hạ Hoà của tỉnh Phú Thọ. Khói lò gạch bay lảng bảng như mây. Chúng tôi muốn tận hưởng không khí mát mẻ của ban mai, thế nhưng đành phải đóng cửa xe lại. Vậy mà không thoát, khói vẫn len lỏi đâu đó và ám vào trong xe, làm chúng tôi khó chịu. Lò gạch thật sự đã và đang ám ảnh tôi bởi nhiều thứ. Bởi cái lệnh cấm mà người ta vẫn cứ chui lủi làm, bởi hình ảnh Chí Phèo, bởi cái mùi và trên hết là những người lao động miệt mài làm việc, kiếm trăm nghìn đồng mỗi ngày về lo cuộc sống gia đình.
Tôi ấn tượng với cái lò gạch cũng bởi, một cựu Bí thư của huyện Gia Bình (Bắc Ninh) vì không cương quyết thực hiện quyết định xoá bỏ lò gạch thủ công nên phải hầu toà. Nhìn thấy lò gạch, thấy người lao động vẫn mải miết mưu sinh, tôi nghĩ đến lò gạch của Chí Phèo. Lò gạch này bỏ hoang. Miên man suy nghĩ với cái hình ảnh của tác phẩm văn học kinh điển, tôi trở về thực tại. Lò gạch thủ công thật sự là "hung thần" của người nông dân. Nó phá lúa, hoa màu, làm ảnh hưởng đến môi trường sống...
Lò gạch liên tục nhả khói ngày nắng nóng bên cạnh sông Thương thơ mộng ở Bắc Giang
Lò gạch của Chí Phèo
Đi sâu vào tìm hiểu, chúng tôi biết được một sự thật, cái lò gạch trong tác phẩm văn học kinh điển của nhà văn Nam Cao có sức sống trường tồn đến rợn người. Chúng tôi phát hiện ra, không phải ai cũng tự dám đốt lò gạch sau lệnh cấm. Ông chủ của những cái lò gạch thủ công này thực sự là Chí Phèo của nông thôn thời hiện đại. Quốc lộ 1A cũ đoạn Bắc Giang đi trên cầu sông Thương, hình ảnh đập vào mắt chúng tôi là những chiếc lò gạch đang đua nhau nhả khói. Vâng, bốn cái lò gạch mọc lên trong một diện tích rất hẹp sát mặt nước sông ngay cạnh bờ đê. Theo người dân, những chiếc lò gạch này chỉ tạm dừng hoạt động một thời gian rất ngắn. Chủ những lò gạch này "lý luận" rằng, lò cạnh sông, cạnh đê, có đê chắn khói, không ảnh hưởng đến lúa, màu; không làm thì chết đói à...
Tuyến đê sông Hồng khu vực gần bãi bồi ven sông ở thôn Mạch Lũng (xã Đại Mạch, huyện Đông Anh, Hà Nội) đang oằn mình chịu đựng những chiếc xe tải chở gạch chạy qua. Nơi đây là "tổ hợp" của hơn chục lò gạch. Điều đặc biệt, những chiếc lò gạch gần đê này không gần ruộng đồng lắm nhưng lại gần nhà dân khiến cho không khí, cuộc sống của họ ngột ngạt đến khó thở.
Theo quan sát của PV thì cây ven đường táp hết lá vì khói lò và xác xơ vì bụi xe. Thực tế, nếu không có lò gạch, diện tích đất ngoài đê, người dân vẫn tận dụng trồng hoa màu. Từ khi có "tổ hợp" lò gạch hoạt động, bà con không trồng hoa màu được. Ông Nguyễn Văn Thành (người dân thôn Mạch Lũng) bức xúc: "Chúng tôi kiến nghị nhiều lần rồi, chẳng hiểu vì sao những chiếc lò gạch ấy vẫn ngày đêm toả khói, bám riết cuộc sống của người dân. Thấy bảo, chủ lò gạch toàn là những vị có máu giang hồ, chính quyền cũng phải "bó tay" thì người dân đành phải chấp nhận thực tế mà thôi.
Trao đổi với PV, một lãnh đạo xã Đại Mạch cho biết: "Phá những chiếc lò gạch thủ công đó không hề dễ dàng. Xã đã từng ra quân phá dỡ nhiều lần nhưng phá hôm nay, ngày mai lại có lò khác bên cạnh. Chủ lò thực sự như Chí Phèo thời hiện đại. Có chủ lò còn nhờ người đứng tên, kiện xã vì đã phá hoại tài sản của công dân... Nói chung là để giải quyết dứt điểm những chiếc lò gạch này không đơn giản. Chúng tôi phải viện tới huyện xin ý kiến, chỉ đạo. Mỗi lần ra quân, họ ngừng hoạt động, thế rồi lại đâu vào đấy. Họ hoạt động theo cái "lý sự cùn" thì quả thật, rất khó khăn cho chính quyền địa phương".
H.C
