"Ngân hàng xanh" của giới thực vật
Bạn đã bao giờ nghe nói đến cây rẻ quạt (xạ can) chưa? Đây là một loài thực vật có ngoại hình đẹp mắt, trước đây thường mọc hoang ở các tỉnh vùng núi phía Bắc nước ta. Ngày nay, loài cây này được trồng nhiều để khai thác dược liệu hoặc làm cảnh ở công viên, trường học, khu sân vườn…
Đặc điểm nhận dạng của cây rẻ quạt là phần lá rộng, dài tối đa 30cm, xếp xen kẽ như cánh quạt. Hoa mọc thành chùm, có màu vàng cam xen lẫn đốm đỏ rất bắt mắt.
Bên cạnh công dụng trang trí, ít ai biết rằng rẻ quạt còn có giá trị dược liệu tuyệt vời tại Việt Nam, cũng như tại Nhật Bản, Trung Quốc, Lào, Philippines, Triều Tiên, Ấn Độ - những nơi mà chúng phân bố.
Trong Đông y, cây rẻ quạt có tính hàn, vị đắng xen chút cay, quy vào tỳ, kinh can và phế. Công dụng của nó rất đa dạng, bao gồm giải độc, tiêu đờm, thanh nhiệt, giảm ho… Trong cuốn sách “Thần nông bản thảo kinh” của Trung Quốc, cây rẻ quạt còn có thể dùng để điều trị viêm amidan và đau lưng.
Hầu như toàn bộ cây, bao gồm rễ, lá và thân cây rẻ quạt đều có thể dùng làm thuốc. Rễ và thân cây có thể dùng để chữa các bệnh về viêm đường hô hấp dưới, rối loạn tiêu hóa, trị vết thương ngoài da, trị ho có đờm. Lưu ý là rẻ quạt có một lượng nhỏ độc tính nên vẫn có nguy cơ gây nhiễm độc khi sử dụng. Bạn cần ngâm rẻ quạt trong nước vo gạo để thải bớt độc tố. Có thể dùng rẻ quạt để đắp ngoài da, sắc nước uống hoặc ngậm.
Đối với người nông dân, có thể ví cây rẻ quạt như “ngân hàng xanh” bởi nó có giá trị dược liệu độc đáo và giá trị kinh tế cao. Tại Trung Quốc, giá rẻ quạt khô lên đến 320 NDT (hơn 1 triệu đồng)/kg. Một mẫu đất trồng rẻ quạt có thể mang lại giá trị sản lượng lên đến 48.000 NDT (164,7 triệu đồng).
Bên cạnh đó, hoa và quả của cây rẻ quạt cũng có thể mang lại giá trị kinh tế. Hoa có thể chế biến thành trà hoa - một loại trà giúp thanh nhiệt, giải độc. Tuy nhiên lưu ý chỉ nên dùng một lượng vừa phải, không dùng quá thường xuyên.
Cây rẻ quạt kết trái hàng năm, mỗi mẫu có thể sản xuất 30 - 35kg quả. Loại quả này có thể đem bán hoặc sử dụng để mở rộng quy mô trồng trọt.
Hương Nguyễn (Theo weixin.qq)
