Loài cây này có tên khoa học là Asparagaceae, thuộc họ măng tây, được đặt tên là "Tỏi đá Phong Điền".
Phát hiện này được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu tại Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền ở Thừa Thiên – Huế, và đến nay, đó là nơi duy nhất ở Việt Nam tìm thấy Tỏi đá Phong Điền.
Khu vực các nhà nghiên cứu phát hiện tỏi rừng Phong Điền. Ảnh: Đinh Diễn/báo Thanh Niên.
Theo đó, trong chương trình điều tra đa dạng sinh học và bảo tồn tài nguyên thực vật tại tỉnh Thừa Thiên - Huế, quá trình đi đặt máy bẫy ảnh đợt 2 năm 2022 tại tiểu khu 71 Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền, các cán bộ, nhân viên bảo vệ rừng của đơn vị này bắt gặp loài tỏi có hoa rất đẹp đang mọc ở vách đá trên đỉnh Thác 7 Nàng Tiên (nơi trước đây đã thu mẫu và công bố loài mỹ nhụy răng cưa).
Sau khi thu thập mẫu, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Thừa Thiên - Huế cùng các cộng sự từ Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền, Đại học Nông lâm Huế, Đại học Y Dược Huế và Đại học Lomonosov (Nga) đã xác định đây là loài mới. Loài này được mô tả là loài thực vật mới tại Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền, thuộc chi tỏi rừng (Aspidistra Ker Gawler) thuộc họ măng tây (Asparagaceae).
Cận cảnh rễ và củ của tỏi rừng Phong Điền.
Vào tháng 3/2023, nhóm nghiên cứu tại khu bảo tồn đã chính thức công bố phát hiện loài cây mới này. Thông tin trên nhanh chóng thu hút sự chú ý của cộng đồng khoa học và yêu thiên nhiên.
Sau 6 tháng, loài cây này đã được công bố trên tạp chí Phytotaxa và mẫu được lưu trữ tại Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam.
Hình ảnh phát hiện và mô tả tỏi rừng Phong Điền trên tạp chí chuyên ngành Phytotaxa 591. Ảnh: Báo Thanh Niên.
Theo mô tả của các nhà khoa học, tỏi rừng Phong Điền (Aspidistra phongdiensis) có hình thái tương tự như tỏi đá khang (A.khangii) nhưng khác ở phiến lá rộng hơn, mặt ngoài bao hoa màu trắng, phấn hoa màu vàng, bao phấn và nhụy hoa khác biệt. Với cấu trúc bao hoa đặc biệt này, loài tỏi rừng mới được mô tả và đặt tên theo Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền, nơi duy nhất phát hiện sự hiện diện của loài này cho đến nay.
Cùng với loài mỹ nhụy răng cưa (Deinostigma serratum) được phát hiện gần khu vực Rào Trăng năm 2022, loài tỏi rừng Phong Điền vừa được phát hiện càng minh chứng cho giá trị đa dạng sinh học của khu vực này, với nhiều loài thực vật, động vật quý hiếm chưa được nghiên cứu và tìm hiểu. Sự phát hiện loài mới làm tăng thêm động lực cho cán bộ kiểm lâm và khu bảo tồn ra sức nghiên cứu và bảo vệ khu vực này cũng như hệ sinh thái toàn tỉnh Thừa Thiên - Huế.
Nằm trong vùng sinh thái Trường Sơn, Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền có sự đa dạng sinh học cao. Năm 1924, nhà tự nhiên học người Pháp Cean Dela Coul đã phát hiện ở vùng rừng phía Tây huyện Phong Điền một cặp gà lôi lam mào trắng và đưa về nuôi tại Pháp, từ đó giới chuyên môn về chim trên thế giới cho rằng, gà lôi lam mào trắng đã tuyệt chủng tại Việt Nam. Cho đến 72 năm sau, gà lôi lam mào trắng mới xuất hiện trở lại tại vùng rừng phía Tây huyện Phong Điền. Đây cũng là vùng duy nhất trên thế gới có gà lôi lam mào trắng sinh sống. Ngoài ra, nhiều loài chim quý khác cũng được ghi nhận ở đây như gà so Trung bộ, gà so ngực gụ, trĩ sao...
Minh Hoa (t/h)
