Cỏ mần trầu còn được gọi là Thanh tâm thảo, Ngưu cân thảo, Cỏ chì tía, Cỏ vườn trầu, có tên khoa học là Eleusine indica (L.) Gaertn – thuộc họ Lúa (Poaceae). Cỏ mần trầu thuộc loại cây thảo nhỏ sống hàng năm và có những đặc điểm sau đây:
-Cây mọc sum suê thành cụm, thân cây mọc bò dài sau đó thẳng đứng và phân nhánh. Chiều cao cây cỏ mần trầu từ 30 – 50cm;
-Lá cây hình dải nhọn mọc so le, phiến lá mềm nhẵn và bẹ lá mỏng có lông, lá cây xếp thành hai dãy cách nhau;
-Hoa cây mọc thành cụm gồm 5 đến 7 bông ở ngọn, khoảng 2 bông khác mọc thấp hơn trên cánh hoa;
-Quả cây dài 3 – 4mm, hình thuôn dài gần như 3 cạnh. Mùa ra hoa quả của cây cỏ mần trầu vào khoảng tháng 5 – 7.
Theo Sức khỏe & Đời sống, cỏ mần trầu là loại cây ưa sáng, ưa ẩm và có thể chịu bóng. Tại Việt Nam, cây mọc ở khắp nơi, thường mọc thành đám tại các vùng đồng bằng, trung du đến vùng núi cao.
Cỏ mần trầu con mọc từ hạt và xuất hiện vào cuối mùa xuân. Sau mùa ra hoa quả, cây bị tàn lụi ngay trong mùa hè. Tại những vùng địa hình núi cao với thời tiết mưa ẩm khác nhau, cây cỏ mần trầu mọc từ hạt gần như quanh năm.
Theo các nghiên cứu khoa học, cây cỏ mần trầu chứa các thành phần hóa học mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe con người. Cụ thể, cành và lá tươi của cây chứa flavonoid, phần trên mặt đất của cỏ mần trầu chứa 3 – 0 – β – D – glucopy ranosyl – β – sitosterol, dẫn chất 6 – 0 – palmitoyl. Tác dụng của cây cỏ mần trầu đã được nghiên cứu cả theo y học cổ truyền và y học hiện đại.
Theo y học hiện đại, cỏ mần trầu có nhiều tác dụng như: Tác dụng hạ sốt, kháng viêm; Tác dụng hạ huyết áp; Tác dụng kháng khuẩn; Tác dụng bảo vệ chức năng thận; Tác dụng bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu.
Theo y học cổ truyền và theo các tài liệu nghiên cứu, cỏ mần trầu trong sách thuốc có tên là dã kê thảo; có vị ngọt, hơi đắng, tính mát.
Tác dụng: Bổ huyết, hành huyết, lợi tiểu, giải độc, mát gan. Dùng ở các trường hợp hư tổn, chướng bụng, tiểu tiện không thông, phong thấp, trị sốt rét, sốt ốm, gan nóng, huyết áp cao, viêm não, viêm màng não, trị viêm nhiễm tiết niệu, mụn nhọt…
Một số bài thuốc quý từ cỏ mần trầu:
- Trị cảm sốt cao: Dùng cỏ mần trầu tươi hoặc khô (toàn thân, bỏ hoa), có thể kết hợp với rau má, diếp cá, cây mã đề, rễ cỏ tranh (càng hiệu quả). Đun uống thay nước sẽ giúp hạ sốt, giảm đau đầu và ngủ ngon…
- Trị nhiệt miệng, mụn trong miệng, tưa lưỡi: Bệnh này hay gặp ở trẻ em và cả người lớn. Nguyên nhân do nóng quá mà thành. Dùng độc vị cỏ mần trầu hoặc kết hợp với rau sam, cây mã đề, cỏ nhọ nồi, diếp cá (càng hiệu quả). Mỗi thứ 1 nắm tươi, đun đặc lấy nước uống trong ngày, uống liền vài ngày tới khi khỏi. Khi bắt đầu dùng bệnh sẽ nhẹ dần và khỏi.
- Trị tóc bạc, tóc khô xơ gãy rụng: Tác dụng này ít người biết. Cách làm như sau: Cỏ mần trầu (toàn thân, bỏ hoa), rửa sạch thái nhỏ, phơi khô sao vàng hạ thổ. Mỗi ngày dùng tầm 30-40g, kết hợp với 20g đỗ trọng, 20g thục địa. Ba thứ đun kỹ lấy nước uống hết trong ngày. Uống liên tục một thời gian. Nếu là nữ giới có thể thêm quả dâu tằm chín đã phơi khô vào đun cùng càng hiệu quả vì nó bổ máu. Ngoài ra có thể kết hợp dùng cỏ mần trầu và vỏ bưởi đun nước gội đầu, càng tăng thêm hiệu quả.
- Mát gan, tả hỏa, thanh nhiệt, trị mụn: Có nhiều người hay nóng gan, nổi mụn, cơ thể lại ít ra mồ hôi, dùng cỏ mần trầu đun lấy nước uống (như uống trà). Nếu chức năng gan kém có thể kết hợp với bồ công anh và bông attiso để tăng hiệu quả. Tác dụng: Làm cơ thể toát mồ hôi, độc tố được giải phóng qua lỗ chân lông, cơ thể sẽ khỏe mạnh hơn, mụn sẽ hết.
Minh Hoa (t/h)
