Một loại quả ở nước ta tuy bề ngoài xấu xí nhưng trong các nghiên cứu cho thấy quả vả có khả năng chống ung thư, phòng bệnh tim mạch, ngăn ngừa huyết áp cao và nhồi máu cơ tim, giúp xương chắc khỏe, làm tăng tiết sữa...Không chỉ vậy dễ loại cây này còn có tác dụng tiêu thũng, giải độc, tiêu viêm và chỉ thống.
Quả vả ăn rất thơm ngon.
Quả vả mật có vị ngọt và thơm, hiện nay, quả vả mật không còn nhiều như trước đây, nhưng đến mùa vả chín, thi thoảng tại một số chợ phiên ở các huyện, đâu đó chúng ta vẫn bắt gặp hình ảnh quen thuộc của người dân bán từng túi vả chín thơm ngọt với giá khoảng 30 - 40 nghìn đồng/kg. Tuy đây chỉ là thứ quả dân dã nhưng luôn gắn bó với tuổi thơ của con người miền núi khiến ai cũng không bao giờ quên, thông tin trên báo Cao Bằng.
Quả thường mọc thành từng chùm dài từ 10 - 50 quả ở gốc hoặc trên những cành riêng không có lá; quả còn non có vỏ màu xanh, lông mịn; lớp thịt bên trong quả có lớp cơm màu trắng hoặc màu đỏ tuỳ vào từng loại vả khác nhau.Khi quả chín, những quả vả mật to có màu đỏ tím, quả to bằng nắm tay.
Tuy mọc ở nhiều nơi nhưng loại quả này rất nhiều chất dinh dưỡng. Trao đổi với Tuổi Trẻ dược sĩ Lê Kim Phụng cho biết trong 100 gam trái vả sấy khô có chứa: protein 3,3 gam, chất béo 0,93 gam, đường 47,92 gam, các vitamin thuộc nhóm B như B1 0,085mg, B2 0,082mg, B3 0,619mg, B5 0,434mg, B6 0,106mg, B9 9µg, PP 0,3mg và C 1,2mg. Tổng lượng vitamin chiếm khoảng 37% trọng lượng trái khô. Một số lượng lớn các chất khoáng và vi lượng chiếm hơn 70%, cao nhất là calcium là 162mg (tỉ lệ 16%), magnesium 68mg (9%), còn lại như phosphor (16%), sodium (14%), sắt (8%), kẽm (6%), đồng, mangan... Ngoài ra trái vả còn cung cấp nhiều chất ở dạng hợp chất flavonoit và polyphenol, chất nhầy và pectin.
Các lợi ích của trái vả cho sức khỏe gồm:
1. Ngừa táo bón: mỗi ngày 5 gam chất xơ (tương ứng ba trái) sẽ chống bệnh táo bón, đặc biệt ở người già.
2. Giảm cân: hàm lượng chất xơ cao nhưng ít năng lượng rất thích hợp cho người tạng béo phì.
3. Giảm cholesterol: nhờ pectin hòa tan một lượng lớn cholesterol và được bài tiết ra ngoài.
4. Ngừa bệnh tim mạch: các acid béo trong trái vả thuộc loại omega-3 và omega-6 giúp hạ thấp nguy cơ gây bệnh tim mạch.
5. Ngừa ung thư: hàm lượng cao các chất flavonoid trong trái vả giúp ngăn ngừa bệnh ung thư cũng như ngăn ngừa sự tổn thương tế bào. Đặc biệt ngừa ung thư vú đối với phụ nữ sau giai đoạn tiền mãn kinh.
6. Ổn định đường huyết: trái và lá vả chứa nhiều potassium (K) giúp kiểm soát lượng đường trong máu.
7. Ngừa huyết áp cao: nhiều potassium nhưng ít sodium giúp tránh được bệnh huyết áp cao.
8. Bảo vệ khung xương: hàm lượng calci rất cao trong trái vả giúp kéo dài tuổi thọ của xương và bảo vệ khung xương. Đây cũng là một tín hiệu đáng mừng cho những người bị loãng xương.
9. Ngừa sự thoái hóa da: ở người lớn tuổi da thường bị nhăn và sạm, không còn tươi sáng và săn chắc, các loại trái cây cũng như trái vả giúp làn da không bị thoái hóa và giữ vẻ thanh xuân.
10. Ngăn ngừa mụn nhọt, ghẻ lở ngoài da nhờ các chất nhầy trong trái giúp mau lên da non.
11. Chữa các bệnh đường hô hấp như ho gà, hen suyễn.
Quả vả to cũng khá đắt đỏ.
Mặc dù quả vả tốt nhưng chúng ta cũng cần lưu ý, vì hàm lượng đường cao nên trái vả thường được chế biến dạng bánh ngọt, thạch, mứt, vì thế trẻ em dùng nhiều có thể gây sâu răng và bị tiêu chảy
Quả vả khi chín ăn ngọt dịu, cắn thử một miếng sẽ thấy vị ngọt nhẹ của thịt quả vả tan dần nơi đầu lưỡi, tiếp theo là vị ngọt mát của lớp mật trong quả không lẫn vào đâu được. Đặc biệt bên trong ruột quả vả là lớp mật sóng sánh, ngọt dịu, ăn rất ngọt và thơm.
Ngoài ra theo đông y, quả vả có vị ngọt, tính bình, tác dụng làm mạnh dạ dày, nhuận tràng, thanh nhiệt, giải độc, tiêu đờm, lợi tiểu. Trong quả vả chứa nhiều thành phần dinh dưỡng, tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, kiện vị, cầm tiêu chảy...
Không chỉ ăn quảchín thơm ngon mà quả vả xanh cũng có hương vị đặc sắc. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trái vả xanh có thể dùng như rau (cắt lát mỏng chấm với mắm), trộn cùng với các loại rau khác, hoặc kho với một số nguyên liệu phù hợp. Món gỏi trái vả cũng được coi là một trong những món ăn đặc sắc; món sườn heo hoặc móng giò heo hầm trái vả rất bổ dưỡng cho phụ nữ sau khi sinh, có tác dụng lợi sữa, an thần, trợ tiêu hóa. Trái vả chín phơi khô, sên với đường trở thành món mứt rất ngon, tốt cho sức khỏe người cao tuổi.
Trúc Chi (t/h)
