Cây rau móp có nhiều tên gọi theo từng vùng miền như cây khoai sọ gai, móp gai, cừa ráy gai, chóc gai, dã vu, thích vu, hải vu,... Ngoài ra, cây rau móp còn có tên tiếng Anh là Unicorn plant.
Theo Dân Việt, cây rau móp chủ yếu phân bổ ở Trung Quốc, Đông Bắc, Đông Nam Ấn Độ, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Nepal, Bangladesh, Bhutan, Campuchia, New Guinea, SriLanka, Thái Lan, Việt Nam. Ở Việt Nam, cây rau móp hay mọc nhiều ở bờ bãi ven sông, vườn rậm, ao cá, ruộng lúa,... được xem là đặc sản của vùng Đông Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long.
Cây rau móp thuộc họ Ráy, có thể cao từ 1-2m, thân rễ. Có thân và rễ như cây môn nhưng thân giống củ nhiều hơn. Có phiến lá hình mũi tên hoặc hình mác, nhiều rãnh sâu, có nhiều gai nằm ở giữa thân lá, cuống lá dài khoảng 32-125cm.
Hoa có mo dài bao lại, phần gốc hoa thì mở còn phần trên thì khép kín, hoa có màu cam đỏ ở phía ngoài và màu vàng đỏ sẫm ở phía trong, hoa chủ yếu nở vào tháng 7 và tháng 9.
Rau móp có hình dáng tương tự như rau cần hay rau muống, không có lá chỉ có cọng màu xanh tươi, thường mọc ở những nơi ẩm ướt, bán ngập nước như ruộng lúa, ven bờ sông, ao, suối.
Trước đây, thời còn nghèo khó, người dân vùng sông nước thường hái rau móp gai về để ăn "cứu đói", hoặc thứ rau dại này được hái cho lợn ăn.
Nhớ về những ngày nghèo khó, chị Hòa (ở An Giang) chia sẻ với Tri thức & Cuộc sống: "Còn nhớ hồi còn bé, mình thường theo mẹ đi hái ngọn non của rau móp gai về luộc chấm mắm, hoặc muối dưa ăn. Nếu nhiều quá ăn không hết thì cho lợn ăn. Lúc đó rau móp gai mọc dại khắp nơi nhưng ít người biết đến, không ai mang ra mua bán.
Vài năm nay thứ rau dại này bỗng lên đời, được bán trên chợ mạng, đặc biệt món dưa móp muối chua vô cùng đắt khách, vào dịp Tết lại càng được ưa chuộng".
Từ rau móp gai có thể chế biến thành nhiều món như ăn sống, bóp gỏi, luộc, xào, nấu canh chua, nhúng lẩu, hoặc muối chua, làm kim chi... Vào dịp Tết, món móp gai muối chua hay kim chi từ móp gai luôn trong tình trạng "cháy" hàng.
Rau móp muối chua là món ăn được nhiều người yêu thích. Ảnh: Tạp chí Nông thôn mới.
Trên chợ mạng và một số cửa hàng bán các loại rau đặc sản, rau móp muối chua được rao bán với giá 50.000-80.000 đồng/hũ (khoảng 1-1,3kg). Người bán giới thiệu rau móp muối chua có thể xào tỏi, xào thịt bò, bóp gỏi gà, gỏi tôm, nấu canh chua..., nếu bảo quản trong tủ lạnh thì ăn được trong vòng 2 tuần. Ngoài dưa rau móp, rau móp tươi cũng được bán với giá khoảng 35.000-45.000 đồng/kg.
Bán móp gai trên chợ mạng ở Tp.HCM, chị Ánh cho hay: "Lúc đầu tôi bán rau móp gai tươi và cả dưa móp gai, hàng gửi ở An Giang lên mỗi tuần một lần. Sau đó, tôi nhận thấy món dưa móp gai tiềm năng nên tôi chuyển sang nhập rau tươi về tự làm dưa, đóng hộp rồi bán sỉ lẻ tại thị trường Tp.HCM".
Làm dưa móp gai không khó nhưng đòi hỏi phải cẩn thận và đúng quy trình. Theo đó, đọt của cây rau móp tước bỏ phần vỏ có gai, cắt từng những khúc nhỏ như ngón tay, rửa sạch rồi cho vào bình nước muối loãng, nén cho rau ngập nước rồi đậy kín nắp bình, để 2-3 ngày sau rau chua và có thể dùng được.
Nhận thấy tiềm năng của cây móp gai, nhiều năm nay các hộ dân ở Đông Nam Bộ đã mở rộng mô hình trồng, mang về nguồn thu đáng kể.
Nhiều hộ dân có thu nhập ổn định từ việc trồng rau móp gai. Ảnh: Tri thức & Cuộc sống
Một nông dân trồng rau móp ở huyện Củ Chi, (Tp.HCM) chia sẻ, cách trồng rau móp gai cũng như gieo mạ, cứ cắm cây con xuống rồi để chúng tự phát triển, không cần chăm sóc nhiều. Sau một năm trồng thì có thể thu hoạch được.
Khi thu hoạch chỉ lấy cọng non. Mỗi cọng dài từ 30-40cm. Rau móp phát triển nhanh nên ngày nào cũng phải hái để không bị già và khi hái rau thì người hái lúc nào cũng phải mặc quần áo dài tay chân, đeo bao tay để không bị gai rau móp cào xước. Khi hái phải hái từng luống theo chiều dọc, mưa hay nắng gì cũng phải hái để rau không quá già, sẽ bị bỏ phí.
Theo Y học hiện đại, trong rau móp chứa thành phần chống oxy hóa polyphenol và vitamin C. Nó giúp ngăn chặn quá trình lão hóa, làm đẹp da rất tốt. Bên cạnh đó, lượng vitamin C dồi dào có trong rau móp cũng giúp kháng viêm hiệu quả, chữa lành các vết sưng tấy, lở loét.
Rau móp chứa hàm lượng chất xơ cao. Nó tốt cho hệ tiêu hóa, giúp phòng ngừa táo bón, hỗ trợ giảm cân, thanh lọc cơ thể và đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả.
Phần củ cây rau móp dùng sắc nước uống có công dụng giúp hạ huyết áp một cách nhanh chóng. Vị thuốc này được sử dụng nhằm tán ứ, giảm tắc nghẽn và áp lực lên thành mạch máu. Nó giúp những bệnh nhân bị cao huyết áp nhanh chóng ổn định sức khỏe, không còn hoa mắt, xây xẩm.
Ngoài ra, củ rau móp giúp phòng ngừa hiệu quả một số biến chứng nguy hiểm của cao huyết áp. Chính vì vậy, những người lớn tuổi hoặc bệnh nhân cao huyết áp nên sử dụng rau móp thường xuyên. Có thể chế biến món ăn phù hợp, dân dã hằng ngày hoặc phơi khô sắc nước uống.
Rau móp tuy là món ăn ngon, vị thuốc bổ rất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên khi sử dụng cần tiết chế với liều lượng phù hợp. Đặc biệt nếu dùng làm thuốc cần tham vấn ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng. Nếu dùng rau móp sống, cần rửa sạch nhiều lần với nước muối để loại bỏ bụi bẩn và ký sinh trùng bám trên rau.
Minh Hoa (t/h)
