Lưu trữ tài liệu điện tử nhằm hướng tới xây dựng Chính phủ số

Khắc phục bất cập trong thực hiện chuyển đổi số lưu trữ

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, chiều 27/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi). Tham gia nêu ý kiến, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) nêu rõ, tài liệu lưu trữ là nguồn sử liệu chính xác, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu, hoạch định chính sách, chiến lược phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, phản ánh toàn bộ lịch sử hình thành, phát triển cũng như đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của mỗi quốc gia và từng địa phương.

Để phát huy tốt vai trò của tài liệu lưu trữ, ngoài việc bảo quản an toàn tài liệu, bảo mật thông tin của tài liệu lưu trữ, cần quan tâm đến công tác sử dụng, khai thác và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ.

Bên cạnh các quy định về tạo lập nguồn tài liệu, đại biểu cho rằng, dự thảo luật cần tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất cho việc tiếp cận, khai thác và sử dụng tài liệu lưu trữ; phát huy tốt những giá trị của tài liệu lưu trữ, phục vụ nhu cầu xã hội, góp phần vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước.

Khoản 3 khoản 4 Điều 3 dự thảo luật xác định nguyên tắc sử dụng rộng rãi, công khai, minh bạch trong việc sử dụng tài liệu lưu trữ. Tuy nhiên, dự thảo mới chỉ dừng lại ở một số quy định liên quan đến việc khai thác tài liệu lưu trữ. Đại biểu đề nghị nghiên cứu kết cấu một chương riêng về khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ gồm cả tài liệu đã được số hóa.

Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển lưu trữ điện tử đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa nền hành chính, phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số là một trong những chính sách mới, cơ bản của dự án luật.

Dự thảo đã dành Chương IV quy định về Lưu trữ điện tử. Tuy nhiên, quy định của dự thảo luật về nội dung này chủ yếu tập trung điều chỉnh việc số hóa tài liệu lưu trữ, chuyển tài liệu lưu trữ số sang tài liệu lưu trữ giấy… mà chưa chú trọng tới các quy định về nghiệp vụ lưu trữ điện tử.

Do đó, đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát nội dung dự thảo nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 52 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4; đẩy mạnh chuyển đổi số hoạt động lưu trữ, đáp ứng yêu cầu xây dựng lưu trữ số. Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các quy định cụ thể về nghiệp vụ lưu trữ điện tử trong Chương IV của dự thảo luật.

Đại biểu Tạ Đình Thi (đoàn Hà Nội) nhấn mạnh, lưu trữ là một trong những vấn đề hệ trọng, chính tài liệu lưu trữ là tài sản quý, được trao truyền giữa các thế hệ, phản ánh một cách chính thống những giá trị truyền thống văn hóa lịch sử, thậm chí phản ánh trình độ phát triển, văn minh của một quốc gia, dân tộc.

Ông Thi cho rằng, chuyển đổi số trong lĩnh vực lưu trữ chính là sự thay đổi phương thức làm việc, chuyển công tác quản lý Nhà nước về hoạt động lưu trữ lên môi trường số, dựa trên dữ liệu. Tuy nhiên, hiện nay việc thực hiện chuyển đổi số đang có những hạn chế về nhận thức, nhân lực, kinh phí, hạ tầng, khung pháp lý.

Do đó, đại biểu nêu rõ, các quy định của luật phải khắc phục được những bất cập này. Cụ thể, cần có các quy định về cơ sở dữ liệu, tài liệu lưu trữ số, các hoạt động lưu trữ thực hiện trên môi trường điện tử, việc ứng dụng các công nghệ mới của cuộc cách mạng 4.0 vào hoạt động lưu trữ.

Bảo đảm đồng bộ, không chồng chéo

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry (đoàn Bạc Liêu) bày tỏ thống nhất với sự cần thiết về sửa đổi Luật Lưu trữ đã được đề cập trong Tờ trình của Chính phủ.

Bà Ry đánh giá rằng, nhiều nội dung trong dự thảo Luật đã thể chế, quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới công tác lưu trữ trong điều kiện mới, tập trung khắc phục những bất cập, vướng mắc trong thực hiện thực tiễn thi hành luật. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với chủ trương về Chính phủ số và xã hội số.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Bình Phước) nhận định, việc sửa đổi Luật Lưu trữ là cần thiết để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, khắc phục kịp thời bất cập, hạn chế trong thực tiễn về công tác lưu trữ hiện nay, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia, xây dựng Chính phủ điện tử.

“Với mục tiêu phát triển lưu trữ tư nhân, Nhà nước có những chính sách công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền sở hữu, quyền sở hữu trí tuệ đối với tài liệu lưu trữ tư nhân, tạo hành lang pháp lý, điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động dịch vụ lưu trữ, đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động lưu trữ.

Dự thảo Luật cũng đã quy định giá trị của tài liệu lưu trữ tư nhân, trách nhiệm của nhà nước, quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu trong việc quản lý, sử dụng tài liệu lưu trữ tư nhân, việc thành lập, tổ chức lại, giải thể của tổ chức lưu trữ tư nhân", bà Sang cho hay.

Giải trình, về vấn đề lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đây là nội dung mới được thiết kế thành một chương riêng nhằm mục đích hướng tới xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, chính quyền điện tử và xã hội số, công dân số.

Bà Trà khẳng định, trong quá trình xây dựng luật, Ban soạn thảo cố gắn đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất với các luật chuyên ngành về công nghệ thông tin, về giao dịch điện tử, về an ninh mạng, về bảo vệ bí mật Nhà nước đáp ứng được yêu cầu kết nối và chia sẻ dữ liệu, thông tin về tài liệu lưu trữ.

“Vấn đề nghiệp vụ lưu trữ điện tử và lưu trữ số và phải gắn với chuyển về số, Bộ sẽ tiếp thu để hoàn thiện thêm, trong đó quy định lộ trình đảm bảo nguồn lực bố trí các điều kiện để thực hiện nội dung này", bà Trà cho hay.

Theo Bộ trưởng, tài liệu lưu trữ là tài liệu quý giá, là tài nguyên thông tin đa dạng, phong phú trong đó có nhiều tài liệu có giá trị quý hiếm của quốc gia và là di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam.

Do vậy, việc sửa đổi luật bám sát các nguyên tắc sửa đổi căn bản, toàn diện trên tinh thần, chủ trương của Đảng đối với lĩnh vực lưu trữ, vừa kế thừa, vừa bổ sung, phát triển toàn diện về luật hiện hành, bảo đảm phù hợp với thông lệ quốc tế và bảo đảm đồng bộ, không chồng chéo với hệ thống pháp luật hiện hành.

Bộ trưởng nhấn mạnh, vấn đề cốt lõi nhất của lưu trữ đó chính là bảo quản và lưu trữ, phát huy vai trò và sứ mệnh giá trị của tài liệu lưu trữ. Đây là mục tiêu quan trọng và là sứ mệnh của tài liệu lưu trữ, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phát triển văn hóa và con người Việt Nam và cũng để thúc đẩy mạnh mẽ xã hội hóa về các lĩnh vực lịch sử.