Lý Tiểu Long và di sản nổi tiếng nhất là gì?
Triệt quyền đạo (Jeet Kune Do) có nghĩa "chặn đường quyền" của đối phương là phong cách chiến đấu do huyền thoại Lý Tiểu Long phát triển từ năm 1967 ở Los Angeles, Mỹ.
Võ thuật truyền thống nghìn năm của Trung Quốc có nhiều môn phái như Hồng Gia quyền, Vịnh Xuân quyền hay Thái cực quyền. Nhưng để hiểu về Triệt quyền đạo, chúng ta trước nhất không xem nó là một môn võ mà phải là một triết lý võ thuật. Trên thực tế, Lý Tiểu Long phát triển Triệt quyền đạo vì muốn phá vỡ những quy tắc chiến đấu cứng nhắc.
Lý Tiểu Long để lại di sản phim ảnh và võ thuật đồ sộ.
Võ thuật truyền thống Trung Quốc thường quá câu nệ vào các chiêu thức khuôn mẫu. Về phần mình, Lý Tiểu Long không thể chấp nhận việc các chiêu thức quan trọng hơn chính bản thân người học võ. Người là vật thể sống, chiêu số võ thuật là chết, vậy mà nhiều người học võ kể từ khi nhập môn lại lấy chiêu số làm trọng và bỏ đi cái lẽ tự nhiên của bản thân, bó buộc vào các chiêu thức và nguyên tắc cứng nhắc.
"Triệt quyền đạo ưa thích sự phi hình thức để có thể thi triển thành mọi hình thức. Tiệt quyền đạo cũng không có chiêu thức nên phù hợp với mọi môn phái. Do đó, Triệt quyền đạo không bị ràng buộc bởi bộ chiêu thức nào, sử dụng mọi kỹ thuật và cách thức để phục vụ cho nó", Lý Tiểu Long viết trong cuốn sách về Triệt quyền đạo. Đây là thuật ngữ tiếng Quảng Đông, dịch một cách nôm na là "nơi nắm đấm dừng lại".
Nguồn gốc của Triệt quyền đạo
Trước khi võ thuật tổng hợp xuất hiện, võ thuật nói chung có những quy tắc và truyền thống không thể phá vỡ. Võ sĩ phải tuân thủ chặt chẽ kỹ thuật của từng bộ môn. Lý Tiểu Long cho rằng điều này thật nực cười và gọi nó là "thông điệp lỗi thời".
"Triệt quyền đạo không có đặc trưng rõ rệt, nên nó có thể phù hợp với mọi thể loại võ. Kết quả là môn võ này sử dụng tất cả cách thức và kỹ thuật để chiến đấu", ngôi sao quá cố viết trong cuốn Đạo của Triệt Quyền Đạo.
Huyền thoại họ Lý cho rằng người luyện Triệt quyền đạo cần liên tục điều chỉnh kỹ thuật chiến đấu để phù hợp với nhu cầu của từng thời điểm trong giao đấu. Đừng gò bó bản thân vào bất kỳ khuôn mẫu nào mà "Hãy là nước", triết lý võ thuật nổi tiếng của Lý Tiểu Long.
"Hãy để đầu óc trống rỗng, vô hình vô dạng như nước. Bạn đổ nước vào ly, nó có dạng cái ly. Bạn đổ nước vào chai, nước sẽ thành cái chai. Bạn rót vào ấm trà, nó thành ấm trà. Nước có thể chảy và cũng có thể phá huỷ"
Huyền thoại võ thuật Lý Tiểu Long.
Lý Tiểu Long phát triển Tiệt quyền đạo ở Los Angeles khoảng năm 1967. Bộ phim "Ong bắp cày xanh" có sự góp mặt của họ Lý bị huỷ bỏ nên ông phải mở lớp võ "Chấn Phiên Kungfu" (tên thật của Lý Tiểu Long là Lý Chấn Phiên) để kiếm sống.
Theo cuốn Bruce Lee: A Life của Matthew Polly, Lý Tiểu Long đã khuyến khích nhóm bạn và học sinh từ trường võ thuật của võ sư Ed Parker đến tập luyện với ông. Ngôi sao gạo cội muốn tập hợp một số đối thủ để thử cách chiến đấu mới.
"Mục đích của Lý Tiểu Long là nâng cao trình độ, kỹ năng của học trò đến khi họ đủ giỏi để đấu với ông", Polly viết.
Môn võ đề cao tính sáng tạo
Triệt quyền đạo của Lý Tiểu Long hoàn toàn khác với các môn kung fu trước đây. Loại võ này kết hợp nhiều kỹ thuật phương Đông lẫn phương Tây. Trong đó, nền tảng là Vịnh Xuân quyền – môn võ Lý Tiểu Long học ở Hong Kong từ nhất đại tông sư Diệp Vấn.
Triệt quyền đạo của Lý Tiểu Long được phát triển từ môn võ Vịnh Xuân quyền của võ sư Diệp Vấn.
Vịnh Xuân quyền là môn võ thiên về nắm đấm, sử dụng những cú đấm nhanh ở cự ly gần. Lối đánh này phù hợp với hình thể của Lý Tiểu Long. Ông tương đối nhỏ con và khó có thể chịu được đòn đánh của các đối thủ nặng ký hơn.
Lý Hương Ngưng (Shannon Lee), con gái duy nhất của Lý Tiểu Long, từng viết trong cuốn Be Water, My Friend: "Ngay cả khi cha tôi sáng tạo môn Triệt quyền đạo, ông vẫn tiếp tục luyện tập bài tập Vịnh Xuân cơ bản".
Trong quyển tự truyện, chị cho biết những buổi tập luyện của Lý Tiểu Long sẽ trau dồi khả năng "phản ứng nhanh như chớp và đọc được suy nghĩ của đối thủ". Ngôi sao võ thuật gốc Hong Kong cũng đưa Arnis (võ gậy) của Philippines, Nhu thuật của Nhật Bản vào môn Triệt quyền đạo.
Lý Tiểu Long vốn là người hâm mộ nhà vô địch quyền Anh hạng nặng Muhammad Ali. Ngôi sao võ thuật thường tự hỏi liệu có thể đánh bại khi chiến đấu với Ali không. Vì vậy, ông học hỏi thêm rất nhiều từ quyền Anh phương Tây.
Quyền Anh là môn võ thường được cho là hiệu quả hơn kung fu trong các cuộc đối kháng trực tiếp. Vì vậy, Lý Tiểu Long quan tâm, tìm hiểu động tác chân nhanh nhẹn của các võ sĩ phương Tây cùng những cú đấm của họ. Trong các bộ phim Lý Tiểu Long tham gia, ở những phân đoạn chiến đấu, anh di chuyển không ngừng.
Tên tuổi Lý Tiểu Long đi vào hàng ngũ huyền thoại nhờ những bộ phim hành động và bộ môn Triệt quyền đạo.
Môn võ thuật tuy ít được áp dụng nhưng cũng góp phần lớn trong sự phát triển của Triệt quyền đạo là đấu kiếm. Lý Trung Sâm – em trai của Lý Tiểu Long – là một tay kiếm cừ khôi.
"Một lần nữa, Triệt quyền đạo nhấn mạnh việc đi trước đối thủ một bước. Từ đấu kiếm, cha tôi bắt đầu xem xét động tác chân, sau đó là phạm vi, thời điểm của cú đánh chặn và đòn đánh. Cả hai kỹ thuật này đều đáp ứng các cuộc tấn công và phòng thủ", Lý Hương Ngưng viết trong sách.
Mặc dù Tiệt quyền đạo được sinh ra để phục vụ cho chiến đấu nhưng với Lý Tiểu Long, nó còn có giá trị về mặt triết học. "Triệt quyền đạo có giá trị khai sáng. Đó là một cách sống hướng đến sức mạnh và sự kiểm soát ý chí", Lý Tiểu Long viết.
Tư tưởng trong Tiệt quyền đạo thực sự đã đi trước thời đại. Nhiều người vẫn xem Lý Tiểu Long là người đặt nền móng đầu tiên cho hình thức võ tổng hợp (MMA) - không quan trọng là môn võ gì, chỉ cần hạ được đối thủ.
Tùng Lâm (t/h)
