Ngành lọc dầu Nga đã trở thành mục tiêu hàng đầu cho các nỗ lực quân sự của Ukraine trong năm 2024, khi các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV/drone) đã nhắm vào các đơn vị chủ chốt trên một số nhà máy lớn nhất của đất nước.
Theo các nhà phân tích của S&P Global Commodity Insights, các cuộc tấn công đã khiến công suất bị ảnh hưởng vào khoảng 1 triệu thùng/ngày.
Mặc dù các cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu đã chậm lại trong những tháng gần đây, nhưng việc Ukraine mở rộng phạm vi tấn công đã khiến nhiều nhà máy của Nga gặp rủi ro hơn.
Trong quý I/2024, các cuộc tấn công chỉ đạt phạm vi khoảng 1,1 km tính từ tiền tuyến của Ukraine. Đến tháng 5, bán kính tấn công đã mở rộng gần 1.500 km và các nhà máy lọc dầu trước đây tránh được các cuộc tấn công, bao gồm Ufaneftekhim và Moscow, đã trở thành mục tiêu vào mùa thu.
Hỏa hoạn tại nhà máy lọc dầu Ryazan của Rosneft PJSC gần Moscow, sau một cuộc tấn công bằng UAV, tháng 3/2024. Ảnh: Bloomberg
Do đó, theo các nhà phân tích của S&P, ít nhất 60% công suất lọc dầu Nga có nguy cơ bị tấn công, trong khi chỉ các nhà máy lọc dầu ở Urals, Siberia và Viễn Đông mới nằm ngoài tầm với của UAV Ukraine.
Thiệt hại sau các cuộc tấn công bằng drone là một trong những lý do khiến Nga thực thi lệnh cấm xuất khẩu xăng, nhưng sự tự tin ngày càng tăng vào nguồn cung trong nước đã thúc đẩy chính phủ dỡ bỏ lệnh này vào ngày 1/12. Các nhà phân tích đã cảnh báo rằng rủi ro an ninh năng lượng vẫn còn hiện hữu.
Ông Sergey Kaufman, một nhà phân tích của Finam, một công ty tài chính có trụ sở tại Moscow, cho biết một chương trình tấn công hàng loạt mới bằng UAV hoặc các sự cố thiết bị lớn có thể dễ dàng gây ra tình trạng thiếu xăng trở lại vào năm tới.
Các lệnh trừng phạt của phương Tây đã làm phức tạp thêm những nỗ lực của Nga nhằm khôi phục hoạt động tại các đơn vị lọc dầu bị hư hỏng, đồng thời gây thêm áp lực cho các kế hoạch bảo trì và mở rộng.
Các lệnh trừng phạt của Mỹ và EU đã hạn chế khả năng tiếp cận của Nga đối với thiết bị và phụ tùng thay thế, đẩy chi phí và thời gian ngừng hoạt động lên cao vì các nhà máy lọc dầu buộc phải tìm nguồn cung ứng từ các nhà cung cấp thay thế, chẳng hạn như Trung Quốc.
Trong suốt năm 2024, những khó khăn trong việc tìm kiếm phụ tùng thay thế đã kéo dài thời gian sửa chữa sau khi thiết bị hỏng và bảo trì định kỳ.
Ví dụ, nhà máy lọc dầu Nizhny Novgorod của Lukoil đã mất 6 tháng để sửa chữa một đơn vị FCC sau một sự cố kỹ thuật vào tháng 1, trong khi một số CDU bị UAV Ukraine nhắm mục tiêu đã bị chậm trễ trước khi hoạt động trở lại.
Trong khi thiệt hại đối với các đơn vị và cơ sở hạ tầng được chứng minh là có thể kiểm soát được vào năm 2024, thì việc sửa chữa và nâng cấp trong tương lai sẽ trở nên khó khăn hơn, ông Igor Yushkov, một nhà phân tích cấp cao của Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia và là chuyên gia tại Đại học Tài chính của chính phủ Nga, cho biết.
"Cho đến nay, các nhà máy lọc dầu của Nga chủ yếu xử lý việc thay thế các chi tiết và thiết bị tương đối đơn giản. Trong tương lai, các vấn đề dự kiến sẽ ảnh hưởng đến các thiết bị tiên tiến hơn", ông Yushkov cho biết.
Lãi suất chủ chốt cao kỷ lục, mà Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) có khả năng sẽ phải tăng thêm sau lần giữ nguyên để đối phó với lạm phát, sẽ khiến chi phí sửa chữa trở nên đắt đỏ hơn.
Ông Alexander Kotov, người đứng đầu bộ phận tư vấn tại NEFT Research, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Moscow, cho biết tác động kết hợp của áp lực trừng phạt và chi phí vay cao có thể tạm dừng các kế hoạch mở rộng lọc dầu, cho thấy rằng không có khả năng tăng đáng kể nào về năng lực sản xuất xăng, nhiên liệu phản lực và các sản phẩm khác trong 3 năm tới.
Tuy nhiên, các nhà phân tích tại S&P vẫn tin tưởng vào sự kiên cường của ngành lọc dầu Nga bất chấp thách thức trên mọi mặt trận.
Với những lo ngại về an ninh năng lượng vẫn còn là vấn đề hàng đầu, dự báo của S&P phản ánh kỳ vọng rằng chính phủ sẽ nỗ lực để duy trì hoạt động của các nhà máy quan trọng trong ngắn hạn.
Nhưng về lâu dài, Nga có thể sẽ buộc phải giảm hoạt động lọc dầu, mặc dù quá trình hợp lý hóa "sẽ diễn ra dần dần, kéo dài trong nhiều năm nếu không muốn nói là nhiều thập kỷ", các nhà phân tích kết luận.
Minh Đức (Theo S&P Global)
