Những năm tháng tôi còn trẻ, thôn quê ngập tràn các loại rau dại và cá cua, tôm ốc... Từ những thứ đó, mẹ đã làm nên rất nhiều món ăn mà không gì có thể thay thế được.
Món canh dưa nấu tép của ngày nay. Ảnh minh họa: Internet.
Một lần ngồi cà phê nói chuyện lan man về các món ăn xưa, tôi nhắc đến món canh dưa nấu tép. Tất cả bạn bè bỗng ồ lên. Và họ tranh nhau nói về món ăn đó cho dù một nửa những người ngồi đó sinh ra và lớn lên ở thành phố chứ không chỉ là tôi, một kẻ sinh ra và lớn lên ở một làng quê gắn liền với những món ăn dân dã.
Có điều lạ là hầu như ai là người Việt Nam, đặc biệt những người xứ Bắc có mùa đông giá lạnh thì đều biết cách nấu món canh dưa nấu tép. Người ta muối dưa quanh năm, nhưng canh dưa nấu tép chỉ trở nên tuyệt ngon khi ăn vào mùa đông giá lạnh. Mà canh dưa phải nấu với tép, nấu hai lửa mới thấy hết vị ngon của món ăn đó.
Tép thì có nhiều loại. Tép mương, tép mại, đòng đong, cân cấn, cá diếc lá mơ (cũng được người thôn quê coi là tép). Vào mùa đông, ao đầm, mương máng và đồng ruộng cạn nước rất thuận lợi cho người thôn quê kiếm cá, kiếm cua. Cũng vào mùa đó trước kia là mùa trồng rau cải. Một trong những món ăn thường nhật của người thôn quê là dưa, cà. Có dưa muối xổi, có dưa muối nén để ăn dài ngày cũng như cà muối xổi và cà nén để ăn quanh năm.
Từ những gì kiếm được trên mảnh đất của mình mà mẹ làm ra những món ăn cho các con. Những đứa con cứ thế lớn lên cùng các món ăn ấy của mẹ và mùi vị của những món ăn mẹ nấu không bao giờ rời bỏ chúng tôi. Những món ăn đó ngoài cái ngon đặc biệt của ẩm thực còn chứa đựng biết bao ký ức và nỗi niềm về mẹ.
Ký ức ông hiện về những ngày đói rét. Ông đã chờ đợi mẹ đi làm từ trang trại trở về. Bà vào bếp nấu cho ông một món ăn. Ông đã ăn món ăn ấy trong những đêm mùa đông đói rét của nước Pháp. Đó là món rau hầm. Không có gì ngon hơn món ăn được nấu trong tình thương yêu bất tận của người mẹ. Món ăn đó vừa nuôi dường thân xác ông vừa nuôi dưỡng tâm hồn ông. Và ông đã đặt bút viết về món ăn của nhà hàng đó như viết những gì kỳ diệu nhất của người mẹ thương yêu đã khuất.
Chính vậy mà ta từng ứa nước mắt khi nấu cho con ta ăn một món ăn mà mẹ đã nấu cho ta. Tôi đã từng se lòng khi đọc hai câu thơ của nhà thơ Nguyễn Duy:
Miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương”.
