Mù mờ với "thực phẩm chức năng… cuội"

Nhờ các chiêu PR, quảng cáo rầm rộ trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhiều thực phẩm chức năng được đẩy lên thành "thần dược". Dư luận cho rằng, đã đến lúc các cơ quan chức năng phải vào cuộc để làm rõ chất lượng thực sự của những loại thực phẩm được cho là có tác dụng diệu kỳ này.

Nhiều người mua tù mù về chất lượng cũng như giá cả sản phẩm (mua TPCN)

Nhiều thượng đế bị móc cạn hầu bao

Năm 2010, FDA (Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm của Hoa Kỳ) đã có thư cảnh báo về thực phẩm chức năng (TPCN): Giá cả trên trời và công dụng của nó không bổ đến mức như những nhà quảng cáo đưa tin. Có nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam đang loạn TPCN, quả là không sai. Hiện có tới hàng chục, hàng trăm loại TPCN đang bày bán trên thị trường, trong các nhà thuốc, trên các trang mạng… Người dân Việt Nam thường có thói quen, cứ thấy quảng cáo nhiều là tin tưởng, lao vào mua mà không hề do dự. Thậm chí, họ không cần biết, loại TPCN đó xuất xứ từ đâu, có chứa thành phần gì, uống trong thời gian bao lâu?

Theo lời kể của chị Mai Hồng Loan ở quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh, một khách hàng từng "sính" sử dụng TPCN, có lần, chị nghe một chị bạn quảng cáo về 1 loại TPCN cao cấp, chính hãng giúp làm đẹp, cân bằng dinh dưỡng, hỗ trợ điều trị, chống lão hóa. Đặc biệt, còn có cả loại TPCN giúp tăng ham muốn tình dục (vision) dành cho phái mạnh, nhất là những người đang có vấn đề về mặt sinh lý. Thấy vậy, chị không chỉ mua cho mình sản phẩm tăng nội tiết tố nữ, mà còn mua cho ông xã sử dụng sản phẩm làm tăng bản lĩnh đàn ông. Chồng chị sử dụng sản phẩm trong 3 tháng liền, với số tiền hơn 10 triệu đồng nhưng mọi thứ vẫn… y nguyên. Thấy vậy, chị liền thắc mắc thì nhận được câu trả lời từ người bán hàng rằng "phải dùng ít nhất từ 6 tháng tới 1 năm mới có tác dụng".

Như vậy muốn có tác dụng phải mất vài chục triệu đồng nữa. Đối với người làm công ăn lương như vợ chồng chị thì quả là vấn đề không đơn giản. "Được gắn mác là thuốc không cần kê toa, được thông qua tại các hội thảo nên các loại thuốc này thường được chào mời với giá trên trời. Bởi có ai biết giá thật của sản phẩm là bao nhiêu? Điều đáng nói là, mặc dù TPCN liên quan đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng con người, nhưng để tìm một địa chỉ tin cậy để hỏi về mặt an toàn của sản phẩm, hoặc cơ quan nào có chức năng kiểm định thì quả là vô cùng khó khăn", chị Loan chia sẻ.

Theo PGS. TS Trần Đáng, nguyên Cục trưởng Cục vệ sinh an toàn thực phẩm cho biết: "TPCN được chia làm nhiều nhóm. Nhóm vitamin và khoáng chất, nhóm dạng viên, nhóm không béo, nhóm giải khát tăng lực, nhóm đặc biệt. Khác với thực phẩm truyền thống, ngoài chức năng dinh dưỡng, TPCN còn có tác dụng tới 1 hay nhiều chức năng khác của cơ thể. Đối với thực phẩm truyền thống, khi dùng, chúng ta phải cần tới hàm lượng lớn hàng cân, nhưng TPCN thì chỉ cần dùng một lượng rất nhỏ vài miligam. Người ta sản xuất TPCN nhằm mục đích tác động đến 1 chức năng nhất định trong cơ thể, tùy theo yêu cầu. Chính vì thế, khi sản xuất TPCN, người ta loại bỏ các thành phần có hại và tăng thành phần có lợi.

Việc loại bỏ này phải được dựa trên nghiên cứu khoa học một cách chắc chắn. Không phải loại TPCN nào cũng phù hợp với tất cả mọi người…". Vậy ở Việt Nam có bao nhiêu nghiên cứu khoa học về TPCN được công bố? Chính sự mù mờ đó đã khiến nhiều sản phẩm TPCN được quảng cáo quá mức so với giá trị thật. Và không ít "thượng đế" đã bị móc cạn hầu bao mà không hề hay biết.

PGS.TS Mai Văn Viện (Khoa phẫu thuật lồng ngực- Bệnh viện Quân y 103)

Có thể gây nhiều tác dụng phụ

Trên thị trường hiện nay, TPCN được bán với giá cả vô tội vạ, còn người dân thì không biết lựa chọn loại nào sử dụng cho phù hợp. Người ta dễ dàng hoa mắt với các loại quảng cáo như: "Sản phẩm MT-NEVFAT là tên của Dấm Rượu Táo, với thành phần chính là Axit axetic (CH3 - COOH), Axit malic và các loại Vitamin… Trong đó, Axit axetic được khoa học hiện đại công nhận có tác dụng làm tăng hoạt động của một loại gen làm oxy hóa mỡ và ức chế tích tụ mỡ trong cơ thể. Sản phẩm MT-NEVFAT được mọi người trên toàn thế giới đón nhận như phép màu nhiệm, giúp chị em giảm mỡ máu, hỗ trợ giảm cân, đặc biệt giúp chị em trở thành các "thiếu nữ kiều diễm", có vóc dáng xuân xanh".

Là phụ nữ, ai cũng sẽ bị lời quảng cáo trên đánh gục. Chị Trần Ngọc Linh ở Đống Đa, Hà Nội cho biết: "Tôi rất quan tâm đến loại TPCN dùng cho phụ nữ tuổi 40 nên mới đến hiệu thuốc Láng Hạ, Hà Nội tìm mua. Tại đây, chị nhân viên giới thiệu cho tôi một loạt sản phẩm có tác dụng giữ mãi nét thanh xuân, tăng nội tiết tố. Cuối cùng, tôi chọn mua sản phẩn Spacaps (loại thuốc dành cho phụ nữ tuổi 40) với giá là 145 nghìn đồng. Gần đây, tôi vẫn dùng sản phẩm này nhưng phải mua với giá 210 nghìn đồng. Giá cả cứ thay đổi theo hướng tăng dần, còn giá trị thật thì chẳng biết thế nào mà lần. "Ở nước ngoài, TPCN được bày bán ra thị trường đều được cơ quan y tế kiểm soát một cách chặt chẽ. Các bác sĩ, nhân viên bán thuốc luôn khuyên, người sử dụng nên đi khám sức khỏe và nghe tư vấn trước khi quyết định mua sản phẩm, chứ không có chuyện dùng tùy tiện như ở Việt Nam", chị Linh nói.

PGS.TS Mai Văn Viện (Khoa phẫu thuật lồng ngực- Bệnh viện 103) cho biết: "Các hãng TPCN quảng cáo rầm rộ nên nhiều người coi TPCN như thần dược chữa bách bệnh. Thật ra, đây là thực phẩm bổ sung, chỉ có tác dụng hỗ trợ và có rất nhiều hạn chế chứ không hẳn thần kỳ như nhiều người nghĩ. Dùng thực TPCN cần lưu ý vì có thể gây tác dụng phụ hay phản ứng có hại giống như thuốc. Thậm chí, nó có thể gây dị ứng nặng nề, nhất là sốc phản vệ. Như có người uống dầu cá suốt cả năm với hi vọng giúp mỡ trong máu tốt, nhưng không ngờ khi khám sức khỏe thì lại bị rối loạn lipid máu (mỡ trong máu). Ở đây, người sử dụng không biết dầu cá chỉ có tác dụng hỗ trợ, và cũng có nhiều yếu tố khác gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Nếu không có chế độ dinh dưỡng tốt, ăn quá thừa năng lượng, uống nhiều bia rượu thì sẽ gây ra ảnh hưởng xấu cho người dùng. Mặt khác, dùng TPCN phải phụ thuộc vào tài chính của mỗi cá nhân. Nếu người bị bệnh không có tiền, thì trước hết hãy dành tiền mua thuốc chữa bệnh cho mình trước đã.

Tóm lại, để phòng chống bệnh tật, chúng ta nên góp phần chống ô nhiễm môi trường, vệ sinh cá nhân thật tốt, có chế độ dinh dưỡng hợp lý đầy đủ và đúng cách (tránh ăn uống quá thừa năng lượng, cần ăn nhiều rau quả, trái cây...), vận động hợp lý và không nghiện rượu, thuốc lá… Nếu có điều kiện, có thể dùng thực phẩm chức năng nhưng phải cân nhắc, với ý thức thận trọng như dùng thuốc. Đừng nên gán tác dụng "thần kỳ" cho bất cứ thực phẩm chức năng nào".

Lương Liễu