Lộc trời nơi dòng Ayun hạ
Một mùa hến nữa lại về, cứ vào dịp tháng 5, tháng 6 hàng năm, những cư dân bản địa làng Thanh Thượng, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai hồ hởi có thêm khoản thu nhập phụ từ việc cào hến.
Dù mùa hến chỉ diễn ra trong khoảng thời gian ngắn, nhưng người dân nơi đây cảm thấy hào hứng bởi thời gian này vụ mùa vừa khép lại, trong lúc nông nhàn lại có thêm thu nhập khá cao từ việc cào hến.
Khi trời mới bắt đầu hửng sáng, chúng tôi từ Tp.Pleiku, tỉnh Gia Lai xuôi về Phú Thiện quanh năm nắng gió để theo người dân trải nghiệm một ngày vất vả mưu sinh.
Người dân dầm mình dưới lòng kênh đãi hến kiếm thêm thu nhập cho gia đình.
Lúc này, trời bắt đầu hửng nắng, dọc bờ kênh làng Thanh Thượng, tiếng người í ới gọi nhau, tiếng bước dân dồn dập, tiếng rổ rá va vào nhau, người dân nơi đây bắt đầu một ngày ngụp lặn, cào, đãi mưu sinh.
Theo quan sát của chúng tôi, dụng cụ cào hến rất đơn gian chỉ là rổ nhựa, bàn cào và chiếc gùi.
Bàn cào được thiết kế là một thanh sắt dài cỡ 5 tấc, có nhiều que nhọn như cái lược chải đầu. Có người thì sử dụng rổ, nia để cào. Người nào hành nghề chuyên nghiệp trang bị một đoạn sắt phi 14 uốn lại thành hình chữ nhật (lớn, nhỏ tùy ý người sử dụng) làm miệng cào.
Chỉ một đoạn kênh ngắn chưa đầy 50m nhưng có rất đông người già, trẻ đều có cả, chia nhau thành nhiềm tốp nhỏ. Mỗi tốp chọn một đoạn kênh, đắm mình dưới nước miệt mài cào hến.
Năm nay, dù chỉ mới 27 tuổi nhưng chị Siu H'Hiên được mệnh danh “cao thủ” với thâm niên hơn chục năm kinh nghiệm với nghề cào hến. Chi H'Hiên đầm mình dưới kênh, người ướt sũng, trên đầu đội chiếc mũ tai bèo che nắng, đôi tay thoăn thoắt sàng lọc hến.
Cào hến là một công việc vất vả đòi hỏi phải có sức khỏe và tính kiên trì, bền bỉ.
Đôi tay bưng chặt chiếc rổ nhựa đựng đầy hến, ngước mắt lên nhìn chúng, tiếng cười phấn khởi vang lên sau lớp khẩu trang, chị H'Hiên cho biết: “Kênh mùa này cạn, nước trong vắt nên dễ bắt hến. Ở nơi đây, hến được nhiều người ưa chuộng vì vị ngon, ngọt mà không tanh mùi bùn.
Thời điểm này, vừa kết thúc vụ mùa nên bà con trong làng cũng nông nhàn. Hơn nữa, hến đầu mùa được thu mua với giá cao, mọi người rất phấn khởi khi có thêm nguồn thu nhập để trang trải chi tiêu trong gia đình”.
Nhọc nhằn mưu sinh
Theo chị H'Hiên, công việc cào hến bắt đầu từ sáng sớm và kết thúc vào lúc chập tối. Để cào được hiến mọi người buộc phải ngâm mình nước cả ngày. Để làm được công việc này, ngoài sức khỏe thì cần phải kiên trì, chị khó.
Bình quân, mỗi ngày, các chị em trong xóm cào được hơn 2 bao hến, khoảng 80-90kg. Đầu mùa giá hến cao, dao động 10.000-12.000 đồng/kg.
Đãi hến công việc thời vụ mang lại nguồn thu nhập cho người dân.
Với thâm niên nhiều năm trong nghề chị H'Hiên chia sẻ: “Muốn bắt được nhiều hến phải miết mạnh cào xuống, kéo giật lùi khoảng 3m rồi nhấc lên, xóc cho rời hết cát và đá nhỏ. Sau đó, đổ ra rổ đãi, chọn lấy hến bỏ vào gùi. Thao tác chỉ đơn giản như thế cứ lập đi lập lại từ sáng đến tối, ai kiên trì thì cào được nhiều hến”.
Càng về trưa, trời càng nắng gắt, dọc chiều dài con kênh, nhấp nhô những tấm lưng lom khom, miệt mài mưu sinh.
Người ướt sũng, ngồi nghỉ ngơi trên bờ kênh, bà Trần Thị Linh, 62 tuổi, trú làng Ring, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai ngửa đôi bàn tay “héo queo” bởi ngâm lâu trong nước, chia sẻ: “So với tuổi tác của bà đây là công việc khá vất vả. Nhưng, mùa này không có việc gì để làm bà tranh thủ tra đây đãi hến kiếm thêm chút thu nhập.
Bà làm khi nào cảm thấy mệt thì lên nghỉ, khỏe thì xuống làm tiếp. Sức của bà mỗi ngày có thể cào được 5-6 kg, hôm nào khỏe thì cào được 30kg kiếm được 100 - 200 nghìn đồng/ngày.
Để cào được nhiều hến, người dân phải đầm mình trong nước từ sáng tới chiều.
Theo bà Linh, do nhiều người tham gia cào nên hến nên sản lượng ngày càng ít, phải đi xa mới có. Nhiều hôm bà đi bộ mất cả giờ đồng hồ mới tới địa điểm cào nhưng kéo lên chỉ toàn đá chứ hến chẳng bao nhiêu.
Cào hến nhọc nhằn là thế nhưng đây là nghề kiếm sống không cần bỏ vốn, chỉ cần bỏ công đãi rồi đem về làng sẽ có người tới thu mua. Chính vì vậy, bao nhiều năm qua người dân nơi đây vẫn gắn bó với con kênh này.
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Thắng, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Phú Thiện cho biết: "Mô hình bắt hến tại các con kênh, mương là một mô hình rất hay. Thời gian mùa hến diễn ra trong khoảng thời gian người dân vừa thu hoạch xong vụ mùa nên rảnh rỗi về quỹ thời gian. Việc cào hến tạo cho bà con có thêm khoản thu nhập để trang trải cuộc sống là điều rất tốt, cần khuyến khích".
Hến đặc sản của dòng Ayun hạ không tanh, thơm ngọt được nhiều người ưa chuộng.
Mùa hến đến chớp nhoáng và cũng đi trong vội vàng nhưng khoảnh khắc ngắn ngủi đó cũng mang đến cho bà con cư dân nơi dòng kênh Ayun Hạ sự hào hứng, đặc biệt cuộc sống thêm phần khởi sắc. Mong cho mùa hến năm sau, con kênh làng Thanh Thượng lại đầy ắp hến.
