Được người dẫn đường tên T.đưa đi, chúng tôi đã có dịp mục sở thị một bãi khai thác vàng trái phép ở khe Rùi Rúi, thuộc địa phận xã Dương Hoà, thị xã Hương Thủy (Thừa Thiên Huế). Thời điểm chúng tôi có mặt ở đây cũng là lúc đám thợ đào vàng đang lúc nghỉ trưa. Những chiếc võng nhè nhẹ đung đưa trong lán trại. Một không gian yên tĩnh đến rợn người. Nó yên tĩnh đến nỗi, tiếng dây võng cứa vào cột nghe kèn kẹt như đang hoà cùng nhịp tim hồi hộp của tôi và đồng nghiệp vậy.
Nhẹ nhàng núp vào lùm cây quan sát, chúng tôi phát hiện, cách lán trại của đám thợ khoảng 20 bước chân là một khu vực đất đồi đã bị đào xới. Liều mình tiến sát đến khu vực này, đập vào mặt chúng tôi là những đường hào dẫn vào một chiếc hầm sâu khoảng 2 mét. Xung quanh la liệt các dụng cụ như cuốc xẻng, xe rùa... và thêm một chiếc máy phát điện được tủ bạt kèm dây rợ và bóng đèn tròn sợi đốt. Một chiếc hố lót bạt đổ đầy nước được thiết kế ngay gần miệng hầm. Khả năng hố nước này là nơi đám thợ dùng để đãi đất lọc vàng. Ghi nhận xong hình ảnh, tôi định ra hiệu cho đồng nghiệp rút khẩn trương nhưng nhìn quanh không thấy. Sau hồi tìm kiếm, hoá ra anh ấy đã leo lên gần đỉnh, tại đây cũng có một chiếc hố hình vuông đã được đám thợ đào trước đó.
Những đường rãnh được đào dẫn vào hầm sâu khoảng 2 mét.
Theo kinh nghiệm từng xâm nhập bãi khai thác vàng “thổ phỉ” ở Nam Giang (Quảng Nam), Vĩnh Linh (Quảng Trị), tôi thì thầm giải thích với đồng nghiệp, từ cái hố này các thợ đào vàng sẽ dùng khoan đâm thẳng xuống một góc 90 độ và lấy mẫu đất để dò tìm mạch, tia vàng. Trúng tia thì sẽ đào hầm cắt ngang lấy đất ra đãi để lọc ra vàng.
Theo như người dẫn đường tiết lộ, vàng ở khe Rùi Rúi không phải vàng cám hạt ly ti mà là vàng vảy dạng như móng tay nhưng nhỏ hơn. Loại vàng này thường theo cụm nên các tay “săn” vàng rất ưa thích. Đang lúc say sưa giải thích với đồng nghiệp về kỹ thuật thăm dò thì bất ngờ, chúng tôi nghe tiếng cành cây gãy sau lưng. Hoảng hồn quay lại, trước mắt tôi là một người đàn ông đang hằm hằm bước đến và quát lớn: "Làm gì đấy?"...
Người đàn ông ấy dong dảo cao, mặc quần đùi, áo phông màu trắng đã chuyển vàng úa và nói giọng Huế. Lấy bình tĩnh, chúng tôi nhanh chóng bí mật cất mọi thiết bị điện thoại đang ghi hình. Tôi giả vờ bảo là kỹ sư lâm nghiệp dưới Huế lên khảo sát việc trồng rừng tràm. Người đàn ông kia tỏ vẻ nghi ngờ: "Đây thì có chi mà khảo sát, ai đưa mấy người đến đây?". "Thuê người chạy thuyền vòng vòng khảo sát quanh lòng hồ thôi", tôi nói cố không cho giọng run.
Xung quanh la liệt các dụng cụ cuốc xẻng, xe rùa.
Cách đó không xa, đám thợ trong lán đã bật dậy khỏi võng tự lúc nào. Thấy người lạ, đám người này vọng lên hỏi: "Có chuyện gì đấy? xuống đây xem nào”. Cố gắng tự nhiên nhất có thể, tôi và đồng nghiệp leo xuống khu lán trại. Tại đây, có 4 người. Một người đàn ông mặc áo bộ đội tuổi trung niên tiến sát chúng tôi dò hỏi, 1 người khác trông còn thanh niên trở dậy khỏi võng bước ra ngoài lán hút thuốc, ánh mắt dò xét, trông điệu bộ lấm la lấm lét. 2 người đàn ông còn lại vẫn nằm trên võng, ngó đầu ra hóng chuyện.
Sau khi nghe tôi nói về việc đang khảo sát việc trồng rừng ở lòng hồ Tả Trạch, nghĩ chúng tôi vô hại, người đàn ông mặc áo bộ đội nhã nhặn mời ngồi. Qua câu chuyện, họ đúng là người ngoài Thái Nguyên. "Đãi vàng hả bác? Có chi chưa?", nhìn về phía bãi đất bị đào xới tôi hỏi vu vơ. "Mới thăm dò thôi. Chưa có gì hết. Đang chán đây. Mưa với gió!", người đàn ông mặc áo bộ đội trả lời với chất giọng người miền Bắc đặc trưng.
Lán trại của đám thợ đang nghỉ trưa.
Theo quan sát, lán trại được dựng lên bởi một tấm bạt lớn, móc vào những cành cây đã có sẵn. Bên trong không có gì ngoài 5 chiếc võng, đôi ba chiếc nồi nấu ăn và chén bát. Trong suốt cuộc nói chuyện, gã đàn ông mặc áo phông chuyển màu, nói giọng địa phương không ngừng dò hỏi đủ thứ: Quê ở đâu, sao giống người bên lâm trường vậy? Khảo sát để làm gì? Có mấy người cùng đi?... “Có lẽ đây chính là người tiếp tế lương thực và là con trai của lão nông ngày xưa đào được vàng”, tôi thầm đoán.
Nói chuyện khoảng 5 phút, biết là không nên ngồi lại lâu nên chúng tôi xin phép rời khỏi trại. Dường như vẫn còn nghi ngờ, đoạn chia tay, gã người địa phương vẫn không quên bóng gió kiểu dằn mặt: "Chỗ này của anh Bi đấy, mấy anh chắc biết anh ấy". Chúng tôi cười trừ lắc đầu rồi nhanh chóng xuống chân đồi. Gặp lại chúng tôi, người dẫn đường tên T. vẫn trốn trong mái thuyền. Khi tôi và đồng nghiệp đã bước hẳn lên thuyền và máy bắt đầu khởi động. T. mới ló đầu ra hỏi thăm.
Con thuyền tiếp tục xé nước rời khỏi khe Rùi Rúi. Khi đã cách khá xa và không ai bám đuổi, chúng tôi thở phào nhẹ nhõm.
(Còn nữa)
Kông Thành
