Mỹ áp thuế quan: Doanh nghiệp FDI có nguy cơ chịu ảnh hưởng chuỗi tác động

Việc Hoa Kỳ áp thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu đã và đang tạo ra những biến động đáng kể trong thương mại quốc tế. Đặc biệt, với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), việc áp thuế này có thể dẫn đến chuỗi tác động tạo ra nguy cơ gián đoạn việc cung cấp trên toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra những phân tích và khuyến nghị quan trọng nhằm giúp doanh nghiệp ứng phó hiệu quả.

Hiệu ứng dây chuyền từ chính sách thuế quan Hoa Kỳ

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể đã áp đặt hàng loạt mức thuế quan tăng dần đối với các đối tác thương mại chủ chốt gồm Canada, Mexico và Trung Quốc. Ngoài ra, chính phủ Hoa Kỳ cũng đặt ra một mức thuế chung, áp dụng đối với thép và nhôm nhập khẩu, cùng với kế hoạch triển khai các biện pháp thuế quan "có đi có lại" trên toàn cầu.

Những thay đổi trong chính sách thuế mới có nguy cơ tạo nên mối lo ngại về một cuộc chiến thương mại toàn cầu, gây ra những tác động tiêu cực đến những nền kinh tế vốn đã gặp khó khăn.

Trong bối cảnh đó, vấn đề áp thuế quan của Mỹ cũng được các chuyên gia dự báo sẽ có ảnh hưởng đến các doanh nghiệp FDI hoạt động tại Việt Nam. Các chuyên gia kinh tế cho biết các doanh nghiệp Việt Nam và các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam không hoạt động đơn lẻ mà nằm trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi Mỹ đánh thuế lên hàng hóa từ một quốc gia, điều đó không chỉ ảnh hưởng đến xuất khẩu từ nước đó sang Mỹ mà còn tác động đến các nhà cung ứng ở những nước thứ ba - trong đó có Việt Nam.

Đơn cử, một tập đoàn đa quốc gia có thể có nhà máy sản xuất linh kiện tại Việt Nam, lắp ráp tại Thái Lan, rồi xuất sang Mỹ. Chính sách thuế quan của Mỹ sẽ khiến các doanh nghiệp phải cân đối chiến lược sản xuất, thách thức Việt Nam trong việc giữ chân nguồn vốn FDI.

Hiện theo dự đoán chuỗi cung ứng linh kiện điện tử và các sản phẩm công nghệ, một trong những lĩnh vực sản xuất chủ lực, giúp tạo nguồn thu ngân sách đáng kể cho Việt Nam, cũng đang đối diện nguy cơ thâm hụt và suy giảm nếu không có sự hỗ trợ kịp thời của Chính phủ.

Vấn đề thể chế trong bối cảnh cạnh tranh khu vực

Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, việc đưa ra những giải pháp liên quan thể chế kịp thời trước bối cảnh thị trường nhiều biến động vẫn là chìa khoá quan trọng để duy trì mức độ thu hút đầu tư cũng như tăng cường năng lực cạnh tranh giữa các quốc gia trong khu vực.

Ông Nguyễn Quang Vinh - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng khẳng định, sự ổn định của chính sách đóng vai trò then chốt, bởi các nhà đầu tư luôn muốn tìm kiếm những môi trường kinh doanh ít rủi ro và dự đoán được, đảm bảo cho kế hoạch dài hạn.

Ông Vinh cũng lấy ví dụ về những thay đổi trong chính sách đối với ngành công nghiệp thuốc lá thế hệ mới. Mặc dù chính sách hiện nay được quyết định trên cơ sở bảo vệ sức khỏe cộng đồng, nhưng mặt trái sẽ có nguy cơ gây ra các tác động đáng kể đối với những doanh nghiệp FDI hoạt trong trong lĩnh vực gia công linh kiện liên quan đến các sản phẩm thuốc lá mới.

Điều này cũng có khả năng xảy ra tương tự trong việc thay đổi chính sách giá điện FIT cũng từng tạo ra thách thức lớn đối với các doanh nghiệp FDI hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Việc chuyển từ cơ chế giá mua điện ưu đãi cố định (FIT) sang đấu thầu cạnh tranh khiến các nhà đầu tư đối mặt với nhiều rủi ro hơn, đặc biệt là về tính không chắc chắn trong việc xác định giá bán điện và khả năng thu hồi vốn.

Trong khi đó, theo VCCI, các quốc gia khu vực như Indonesia, Malaysia, Philippines vẫn đang đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu hút nguồn vốn FDI, làm tăng mức độ cạnh tranh gay gắt. Nếu không có những điều chỉnh phù hợp trong chính sách, rất có nguy cơ Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự dịch chuyển nguồn vốn FDI.

Ông Vinh cho rằng chi phí lao động và ưu đãi thuế không còn là lợi thế tuyệt đối, khi các quốc gia láng giềng cũng đang chủ động điều chỉnh chính sách để thu hút đầu tư. Trước tình hình này, VCCI khuyến nghị rằng Việt Nam cần tập trung vào ba yếu tố cốt lõi để duy trì sức hấp dẫn và năng lực cạnh tranh của môi trường đầu tư. Trước tiên, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là cần thiết để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp FDI, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao. 

Bên cạnh đó, phát triển hạ tầng số và logistics sẽ giúp tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Cuối cùng, Việt Nam cần thực hiện các chính sách ưu đãi có chọn lọc, ưu tiên những ngành có giá trị cao và hướng tới sự phát triển bền vững.

Phó Chủ tịch VCCI cũng nhận định việc duy trì sự minh bạch và ổn định trong chính sách là yếu tố then chốt để doanh nghiệp an tâm đầu tư lâu dài. Việt Nam cần không ngừng minh bạch môi trường đầu tư và áp dụng các chiến lược thu hút FDI linh hoạt nhằm giữ vững lợi thế cạnh tranh trong khu vực.

Song song đó, các công ty công nghệ trên toàn cầu đang ngày càng nhắm đến Việt Nam là đích đến tiếp theo, điển hình như vừa qua Việt Nam đã thành công trong việc thu hút Nvidia. Do vậy, theo các chuyên gia, tốc độ phát triển mạnh mẽ của blockchain, trí tuệ nhân tạo, tiền số đang cho thấy thời đại sắp tới đây sẽ là sự trỗi dậy của các công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ. Vì thế, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực này sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh, tăng mức độ hấp dẫn cho quốc gia. 

Trong đó, ngành công nghiệp thuốc lá thế hệ mới (còn gọi là thuốc lá không khói) hoạt động dựa trên sự kết hợp của khoa học và công nghệ cũng không nằm ngoài danh mục sản phẩm được ưu đãi của các chính phủ trên toàn cầu. Nhắc lại quan điểm từ nhiệm kỳ đầu, mới đây Tổng thống Donald Trump cũng nhấn mạnh đây là một ngành công nghiệp lớn cần được bảo hộ⁴, đồng thời bảo vệ quyền lựa chọn sản phẩm của người tiêu dùng.

Tuệ Minh