Mối đe dọa về chiến tranh diện rộng nổ ra giữa các phe đối đầu tại Trung Đông kéo theo Mỹ vào vòng chiến đã khiến toàn khu vực này trở nên vô cùng căng thẳng, khiến nhiều cường quốc trên thế giới và các nước Ả Rập kêu gọi kiềm chế nhằm tránh leo thang.
Trên kênh truyền hình ABC vào ngày Chủ Nhật, phát ngôn viên an ninh quốc gia cấp cao của Nhà Trắng John Kirby đã khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ Israel tự vệ nhưng không muốn tham chiến.
Vua Abdullah của Jordan trong một cuộc điện với ông Biden trong ngày Chủ Nhật đã khẳng định, mọi hành vi leo thang từ phía Israel sẽ khiến xung đột trong khu vực lan rộng.
Các quan chức Israel cho biết, Ủy ban chiến tranh năm thành viên của ông Netanyahu đã đưa ý kiến ủng hộ lựa chọn đáp trả trong một cuộc họp vào ngày Chủ Nhật, tuy nhiên Ủy ban này chưa thống nhất về thời điểm và quy mô.
Iran đã tổ chức tấn công nhằm đáp trả cho một vụ không kích bị tình nghi là đã được thực hiện bởi Israel nhằm vào đại sứ quán của Iran tại Syria vào ngày 1/4 khiến một số chỉ huy cấp cao của Đoàn Vệ binh Iran thiệt mạng.
Vụ tấn công bằng hơn 300 tên lửa và máy bay không người lái, phần lớn được phóng từ trong lãnh thổ Iran, đã chỉ gây ra hư hại khá khiêm tốn tại Israel và phần lớn đã bị bắn hạ bởi hệ thống Vòm Sắt của Israel cùng với sự hỗ trợ của Mỹ, Anh, Pháp và Jordan.
Một căn cứ không quân tại miền Nam Israel đã bị hư hại nhưng tiếp tục hoạt động bình thường và một trẻ 7 tuổi đã bị thương nặng bởi các mảnh đạn. Hiện chưa có báo cáo về hư hại đáng kể nào khác.
Hai bộ trưởng cấp cao của Israel trong ngày Chủ Nhật đã đưa tín hiệu cho thấy sẽ không có hành động đáp trả nào từ phía Israel trong tương lai gần và quốc gia này sẽ không hành động một mình.
Bộ trưởng Benny Gantz trước một cuộc họp của Ủy ban chiến tranh cho biết: “Chúng tôi sẽ tạo dựng một liên hiệp khu vực, buộc Iran phải trả giá theo hướng và thời điểm mà chúng tôi coi là phù hợp”.
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Yoav Gallant cũng cho biết, Israel đã có cơ hội thành lập một liên minh chiến lược “chống lại mối đe dọa nghiêm trọng này từ phía Iran, với nội dung đe dọa sẽ cài đặt bộ phận nổ hạt nhân lên các tên lửa”. Iran đã bác bỏ các cáo buộc cho rằng quốc gia này muốn trang bị hạt nhân.
Gantz và Gallant là hai thành viên nắm quyền đưa ra quyết định tại Ủy ban chiến tranh của Israel.
Trong thời điểm hiện tại, Israel tiếp tục ở trong tình trạng báo động cao với các biện pháp khẩn cấp được dự kiến sẽ tiếp tục được thực hiện cho tới cuối ngày thứ Hai, bao gồm tạm ngừng hoạt động trường học và giới hạn số lượng người tập trung tại công cộng.
Chuẩn Đô đốc Daniel Hagari trong một tuyên bố trên truyền hình đã cho biết: “Trong vài giờ qua, chúng tôi đã thông qua kế hoạch hành động trên phương diện tấn công cũng như phòng thủ”.
Kênh truyền hình Channel 13 News của Israel cho biết, hoạt động đánh chặn tên lửa và máy bay không người lái đã gây ra chi phí khoảng 4.5 tỷ shekel (1.2 tỷ USD) và một phần chi phí này đã được tài trợ bởi Mỹ.
Tổng tư lệnh quân đội Iran, Thiếu tướng Mohammad Bagheri trên truyền hình đã cho biết: “Phản hồi của chúng tôi sẽ có quy mô lớn hơn rất nhiều so với hoạt động quân sự trong tối nay nếu Israel có hành vi trả đũa Iran”, và khẳng định trước Washington các căn cứ của chính quyền này cũng có thể bị tấn công nếu Mỹ giúp Israel trả đũa.
Ngoại trưởng Iran Hossein Amirabdollahian cho biết, Tehran đã gửi thông tin tới Mỹ cho biết vụ tấn công của chính quyền này nhằm vào Israel sẽ có quy mô hạn chế nhằm mục tiêu tự vệ, và các nước trong khu vực đã nhận được thông tin về kế hoạch tổ chức không kích 72 giờ trước khi được thực hiện.
Một nguồn tin ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, Iran đã gửi thông tin sớm tới Thổ Nhĩ Kỳ.
Ảnh: REUTERS/Christophe van der Perre.
Iran khẳng định vụ tấn công được thực hiện nhằm “trừng phạt các tội ác của Israel”, và quốc gia này “coi như tình hình đã kết thúc”.
Nga, Trung Quốc, Pháp, Đức và Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như các nước Ả Rập như Ai Cập, Qatar và UAE đã kêu gọi kiềm chế. Hội đồng Bảo an đã tổ chức họp vào lúc 20:00 GMT ngày Chủ Nhật.
Lãnh đạo các nước nhóm G7 đã lên án vụ tấn công của Iran và cho biết sẽ nỗ lực tái ổn định tình hình, cảnh báo Tehran đã gây ra rủi ro “leo thang tình hình trong khu vực tới mức vượt ngoài kiểm soát”.
Leo thang
Các nhà phân tích đã tranh luận về mức độ tối ưu mức tổn hại gây ra cho Israel trong cuộc tấn công từ phía Iran, hay đây chỉ là hành động giữ thể diện trong nước sau khi cam kết trả thù và đồng thời tránh châm ngòi một cuộc chiến mới.
Sima Shine, cựu quan chức cấp cao của Mossad, hiện làm việc tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia tại Tel Aviv cho biết: “Tôi tin rằng Iran đã cân nhắc về việc Israel có hệ thống chống tên lửa nhiều lớp vô cùng mạnh mẽ và đã cho rằng vụ tấn công sẽ không gây ra nhiều thương vong”.
Tại Gaza, vụ tấn công của Iran được khen ngợi từ phía người Palestine, được cho là một hành động đáp trả hiếm thấy nhằm vào chiến dịch đã khiến ít nhất 33.000 người thiệt mạng do Israel triển khai tại khu nội phận này.
Majed Abu Hamza, 52 tuổi, một người cha với bảy con nhỏ tại thành phố Gaza, cho biết: “Chúng tôi đã bị tàn sát trong sáu tháng qua và không một ai dám làm gì. Giờ đây Iran, sau khi lãnh sự quán của họ bị tấn công, đang đáp trả Israel và điều đó khiến chúng tôi vô cùng hân hoan”.
Vào ngày thứ Bảy, Đoàn Vệ binh Cách mạng Iran đã bắt giữ một tàu chở hàng liên quan tới Israel tại Eo biển Hormuz, một trong những tuyến đường vận chuyển năng lượng quan trọng nhất trên thế giới, thể hiện rõ rủi ro từ khả năng xung đột lan rộng đối với nền kinh tế thế giới.
Một số chuyến bay đã được tạm hoãn tại các nước trong khu vực và giá cổ phiếu đã rớt mạnh trên thị trường chứng khoán tại Israel và các nước vùng Vịnh.
Cuộc chiến tại Gaza được châm ngòi bởi một cuộc tấn công do Hamas, một tổ chức được Iran hậu thuẫn, gây ra vào ngày 7/10 và đã lan rộng tới các mặt trận với các tổ chức hậu thuẫn Iran khác tại Lebanon, Syria, Yemen, Iraq.
Thủ tướng Israel suốt nhiều năm qua đã ủng hộ đường lối quân sự cứng rắn chống lại Iran, hối thúc Mỹ hành động cứng rắn hơn về chương trình hạt nhân của Tehran và việc chính quyền này ủng hộ Hezbollah, Hamas cũng như các tổ chức khác trong khu vực.
Tại Israel, mặc dù tình hình báo động cao đã đi vào hiệu lực sau khi quốc gia này bị tấn công trực tiếp bởi một quốc gia khác lần đầu tiên trong hơn ba thập kỷ qua, quan điểm của công chúng đã khác hẳn so với vụ tấn công của Hamas vào ngày 7/10.
Jeremy Smith, 60 tuổi, cho biết: “Tôi nghĩ rằng lần này chúng tôi có quyền phản hồi. Đây là một vụ tấn công nghiêm trọng từ Iran… Tôi nghĩ Israel sẽ đáp trả và hành động đáp trả đó sẽ sớm kết thúc để chúng tôi trở lại cuộc sống bình thường”.
Tại Iran, truyền hình quốc gia đã đăng tải những hình ảnh một số đám đông tụ tập tại các thành phố khác nhau nhằm ăn mừng vụ tấn công, tuy nhiên một số người Iran cũng thể hiện sự lo ngại về phản ứng từ Israel.
Shima, một y tá 29 tuổi từ Tehran cho biết: “Iran đã mang lại cơ hội vàng cho Netanyahu tấn công. Nhưng chúng tôi, người dân Iran, sẽ là người chịu ảnh hưởng lớn nhất từ một cuộc xung đột”.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
