Ảnh: REUTERS/Ibraheem Abu Mustafa.
Kênh liên lạc này được đề ra ngay sau một cuộc họp vào đầu tháng này giữa Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Ủy ban chiến tranh của Israel, trong đó ông Blinken thể hiện sự quan ngại về những báo cáo “dồn dập” về các vụ không kích của Israel nhằm vào cơ sở nhân đạo hoặc dẫn tới con số dân thường thương vong lớn.
Một quan chức cho biết trong cuộc họp, trước Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Yoav Gallant và Bộ trưởng Benny Gantz, ông Blinken cho biết, Washington cần biết “câu trả lời là gì” về các câu hỏi xung quanh những cuộc không kích này, và hướng tới đề ra “một kênh liên lạc ổn định” để Mỹ có thể thường xuyên lên tiếng về các lo ngại liên quan đến những vấn đề tương tự với chính phủ Israel.
Sự tồn tại của sáng kiến này chưa từng được báo cáo và các quan chức Mỹ trên đã yêu cầu giữ kín danh tính để có thể thảo luận về các chi tiết nhạy cảm.
Kênh liên lạc này được đề ra nhằm phản hồi trước áp lực ngày càng lớn lên chính quyền Tổng thống Biden về con số thường dân thương vong cao.
Vụ việc này cũng thể hiện sự bức xúc của Washington về việc Israel đã thất bại trong giảm thiểu việc gây khó khăn cho nhóm dân thường vốn đã thiếu thốn hàng hóa cứu trợ kể từ giữa tháng 10 năm 2023 tới nay, trong đó có 62.000 người bị thương đang không nhận được đủ điều kiện điều trị y tế.
Một quan chức Mỹ khác cho biết, thông qua kênh liên lạc đã đi vào hoạt động trong vài tuần qua này, Washington đề ra những lo ngại “về mọi vụ việc đáng quan tâm” liên quan tới chiến dịch của Israel tại Gaza với chính phủ nước này. Chính phủ Israel đã điều tra và thông báo lại cho Mỹ.
Quan chức này cho biết, trong một số trường hợp, chính phủ Israel cung cấp thêm thông tin giải thích cho một vụ việc, và trong một số trường hợp khác, họ đã thú nhận “đã phạm sai lầm” nhưng không nêu rõ thông tin về những thú nhận này.
Một quan chức cho biết, chính phủ Mỹ đã đề ra kênh liên lạc này nhằm đảm bảo Israel chịu trách nhiệm cho quyết định của mình. Hiện vẫn chưa rõ Washington sẽ có hành động phản hồi nào về các thông tin nhận được thông qua kênh liên lạc này.
Khi được hỏi về kênh liên lạc này, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ đã từ chối bình luận trực tiếp nhưng cho biết Washington khẳng định rõ Israel cần phải bảo vệ cơ sở hạ tầng nhân đạo và thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu thương vong trong dân thường.
“Khi chúng tôi nhận được báo cáo đáng lo ngại, chúng tôi đề cập trực tiếp về những vụ việc đó với chính phủ Israel và yêu cầu cung cấp thông tin bổ sung”.
Các quan chức cho biết, kênh liên lạc này hoạt động qua các nhà ngoại giao tại đại sứ quán Mỹ ở Jerusalem, tổng cục khu vực Trung Đông của Bộ Ngoại giao Mỹ và phái viên đặc biệt của Tổng thống Joe Biden về các vấn đề nhân đạo tại khu vực, ông David Satterfield.
Gần đây nhất, chính phủ Mỹ đã sử dụng kênh liên lạc này để tìm hiểu chi tiết về những cáo buộc mà LHQ đưa ra trong ngày thứ Tư về việc một số xe tăng của Israel tấn công một khu tổ hợp của tổ chức này tại Gaza, nơi nhiều người Palestine đang trú ẩn. Các quan chức này cho biết hiện vẫn chưa rõ về phản hồi từ phía Israel.
Trách nhiệm về hành động của mình
Nỗ lực lần này là lần đầu tiên Washington chính thức thúc đẩy yêu cầu Israel giải thích về con số thường dân thương vong cao, và có tầm nghiêm trọng chỉ kém quyết định sử dụng những công cụ mạnh mẽ mà Washington từng sử dụng trong các cuộc điều tra về các cáo buộc tàn sát dân thường trong quá khứ.
Một trong những công cụ đó là quy trình xác định tội ác chiến tranh mà Mỹ đã thực hiện trong năm 2022 nhằm phản hồi về chiến dịch đặc biệt của Nga tại Ukraine. Nỗ lực này đã kết luận một số thành viên lực lượng vũ trang Nga đã gây ra tội ác chiến tranh.
Trong tháng 12 năm 2023, Bộ Ngoại giao Mỹ đã sử dụng quy trình trên để chính thức xác định một số nhóm tham chiến tại Sudan đã gây ra tội ác chiến tranh.
Những người ủng hộ nhân quyền đã yêu cầu chính phủ Mỹ đưa ra những quyết định gắt gao hơn để ép buộc Israel phải thay đổi.
Seth Binder thuộc tổ chức nhân quyền mang tên Dự án Dân chủ Trung Đông cho biết: “Sau gần bốn tháng, chính quyền Tổng thống Biden đáng lẽ đã phải làm nhiều hơn là chỉ thảo luận về các lo ngại mà họ vốn đã nhắc tới trước công chúng suốt nhiều tháng qua. Họ đáng lẽ đã phải đặt điều kiện cho sự ủng hộ và viện trợ với yêu cầu Israel phải cải thiện đáng kể và chịu trách nhiệm về những hành động vi phạm của mình”.
Chính quyền Tổng thống Biden cho tới nay đã từ chối trực tiếp chỉ trích Israel về con số dân thường thương vong tại Gaza, mặc dù một số cố vấn cấp cao của ông Biden khẳng định “có quá nhiều” người Palestine đã thiệt mạng trong cuộc xung đột.
Các quan chức Mỹ cũng đã từ chối cho biết Washington có cân nhắc hay không về việc điều tra khả năng hành động trên chiến trường của Israel đã vi phạm luật pháp chiến tranh quốc tế.
Mỹ cung cấp viện trợ quân sự trị giá 3,8 tỷ USD mỗi năm cho Israel. Mặc dù Washington thường tận dụng những viện trợ này để ảnh hưởng tới hành vi của các nước đồng minh, chính phủ nước này nhìn chung đã không sử dụng đòn bẩy này với Israel, một quyết định mà các nhà phê bình cho rằng đã mang lại cho quốc gia này cảm thấy được miễn xá.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Vedant Patel trong ngày thứ Tư cho biết, mọi vụ việc thường dân thiệt mạng đều “đau lòng” nhưng khẳng định đây không phải là chiến dịch của Mỹ và quân đội Israel chịu trách nhiệm điều tra “những cáo buộc đáng tin về hành vi vi phạm luật chiến tranh khi những cáo buộc này được đưa ra”.
Israel đã đề ra cuộc chiến tiêu diệt Hamas sau khi nhiều nhóm dân quân của tổ chức này đã tấn công miền Nam Israel trong ngày 7 tháng 10 năm 2023 khiến 1.200 người thiệt mạng và khoảng 240 người bị bắt làm con tin.
Những kêu gọi khẩn cấp từ quốc tế yêu cầu đề ra ngừng bắn để cứu rỗi nhóm dân thường hầu hết đều đã thất bại, và Israel đã cam kết sẽ không ngừng chiến đấu cho tới khi Hamas đã bị tiêu diệt, toàn bộ con tin được giải phóng.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
