Đứng giữa ngã tư đường Đông và Tây, Thổ Nhĩ Kỳ phải có chiến thuật sinh tồn cho riêng mình.
Ngã tư đường hiểm nguy
Đầu tuần này, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu tuyên bố sẽ không hủy bỏ thương vụ hệ thống phòng không S-400 với Nga bất chấp hậu quả. Mỹ đã đe dọa sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt nếu Ankara không đảo ngược quyết định của mình.
Từ góc độ kinh tế, Thổ Nhĩ Kỳ đã phải trả giá đắt cho quyết định mua vũ khí của Nga. Là một thành viên NATO và góp mặt trong chương trình phát triển tiêm kích tàng hình F-35, nhưng vì vũ khí Nga mà tất cả sự gắn kết này đang trôi xa tầm tay Ankara.
Cuối tuần trước, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã lặp lại những lời cảnh báo sắt đá, đe dọa đóng cửa căn cứ không quân Mỹ ở Incirlik để đáp trả các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Cả hai tuyên bố trên của Ankara đã làm trầm trọng thêm mối quan hệ vốn đã căng thẳng từ lâu giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Incirlik là một trong những căn cứ lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông. Đây là cơ sở chứa các đầu đạn hạt nhân và là điểm xuất phát của nhiều máy bay Mỹ tiến vào Syria để tiêu diệt khủng bố.
Theo Arab News, vị trí địa lý ở ngã tư đường nằm giữa Đông và Tây của Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa nước này vướng vào những xích mích địa chính trị phức tạp.
Thổ Nhĩ Kỳ vốn được coi là một thành viên quan trọng của NATO kể từ năm 1952, bất chấp việc có những bất đồng với Hy Lạp và cuộc tấn công vào đảo Síp gây tranh cãi năm 1974. Là thành viên ở cực Đông của liên minh, Thổ Nhĩ Kỳ đã trở thành đòn bẩy lớn trước các mục tiêu giảm căng thẳng và xung đột quân sự ở Trung Đông.
Tuy nhiên thương vụ S-400 đặt ra một vấn đề nan giải lớn cho NATO. Một trong những tính năng chính của F-35 là khả năng tàng hình. Để hệ thống phòng thủ của Nga sát cạnh vũ khí tối tân nhất của NATO không khác gì việc để con cáo ranh ma gần chuồng bồ câu.
Nhưng không phải chỉ hoàn toàn có tin vui cho Nga. Đầu tháng 12, Thổ Nhĩ Kỳ đã miễn cường chấp nhận thông cáo chung tại Hội nghị thượng đỉnh NATO lần thứ 70, tuyên bố Nga là mối đe dọa lớn đối với liên minh.
Tổng thống Erdogan đã buộc phải chống lại Moscow vì sức ép của toàn bộ thành viên NATO dù bị liên minh từ chối đề nghị công nhận Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) ở Syria là khủng bố.
Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ quan trọng đối với NATO mà còn là quốc gia có thể tác động lớn đến châu Âu. Đối với lục địa già, Thổ Nhĩ Kỳ là một đối tác thương mại và là quốc gia trung chuyển dầu khí, thông qua đường ống dẫn dầu Baku-Tbilisi-Ceyhan từ Azerbaijan, đường ống TurkStream từ Nga và đường ống Trans-Anatilian mới được khánh thành từ Azerbaijan.
Hơn nữa, EU đã ký một thỏa thuận niêm phong biên giới Thổ Nhĩ Kỳ với châu Âu để ngăn chặn dòng người tị nạn Syria, giúp tránh lãng phí 6 tỷ euro để giải quyết vấn đề này trong đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tị nạn.
Mặc dù vậy, nó vẫn đang là vấn đề âm ỉ khi Thổ Nhĩ Kỳ đã không nhận được tất cả các khoản tiền hứa hẹn từ châu Âu khi bị chỉ trích về cái gọi là cản trở tự do ngôn luận và tình trạng nhân quyền.
Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang giữ 3,6 triệu người tị nạn Syria, tạo nên sự căng thẳng cho nền kinh tế vốn đang suy yếu của nước này.
Nỗi lòng Thổ Nhĩ Kỳ
Sẽ cần có một chặng đường dài để thấu hiểu quyết định mua S-400 của Ankara có đúng đắn hay không.
Ankara cảm thấy bị chối bỏ bởi các quốc gia thành viên EU khi các cuộc đàm phán gia nhập khối đã đi vào bế tắc từ hơn một thập kỷ trước. Bây giờ cả hai bên dường như hiểu rằng tư cách thành viên EU của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không còn được thảo luận, ít nhất là trong khoảng thời gian dài sắp tới. Tuy nhiên, châu Âu vẫn cần Thổ Nhĩ Kỳ và ngược lại.
Tư cách thành viên NATO có lợi cho vị thế và uy tín của Thổ Nhĩ Kỳ trên thế giới, đặc biệt khi Ankara được coi là một đồng minh quan trọng khi nói đến tình trạng bất ổn quân sự ở phương Đông và là tuyến phòng thủ cuối cùng chống lại Nga. Quyết định mua S-400 khiến nhiều người nghi ngờ từ góc độ của NATO.
Nhưng từ quan điểm của Thổ Nhĩ Kỳ, mọi thứ lại trông rất khác. Nga đã trở thành một thế lực quan trọng trong cuộc xung đột Syria, trong khi một số thành viên NATO lại có mối quan hệ ấm cúng với “cái gai trong mắt” YPG. Bởi vậy, việc Ankara và Moscow trở nên thân thiết nhau cũng là lẽ thường.
Cựu Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu từng nói ở thời điểm trước khi bùng nổ cuộc xung đột Syria rằng, Ankara muốn có quan hệ thân thiện với tất cả các nước láng giềng, đây là một chiến thuật sinh tồn tốt ở một khu vực đầy biến động như Trung Đông. Nhưng sự phát triển mới ở Syria đã đặt dấu chấm hết cho học thuyết đó.
Các liên minh đang thay đổi và việc Thổ Nhĩ Kỳ gây dựng chỗ đứng với các cường quốc là vấn đề sống còn và đảm bảo tính toàn vẹn lãnh thổ. Tổng thống Erdogan đã trình bày quan điểm của mình một cách rõ ràng và không phải lúc nào cũng đi theo ý thích của các nhà lãnh đạo ở phương Tây.
Mặc dù công bằng mà nói, ông cũng không ngại đối đầu với Tổng thống Vladimir Putin khi thẳng thừng bắn hạ máy bay chiến đấu của Nga vào tháng 11/2015. Hành động đó đã gây ra những tác động nghiêm trọng về quan hệ hai nước cũng như cả kinh tế.
Có một cái giá phải trả cho việc đứng ở ngã tư đường giữa Đông và Tây, nơi có “gấu Nga” ở phía Bắc và tiếp giáp với các cuộc xung đột ở phía Nam.
Trong một khu vực mà các liên minh luôn thay đổi, kỹ năng sinh tồn là rất quan trọng. Do đó, sẽ cần có một chặng đường dài để thấu hiểu quyết định mua S-400 của Ankara có đúng đắn hay không. Đồng thời, nó đặt ra câu hỏi là tư cách thành viên NATO của Thổ Nhĩ Kỳ bền vững như thế nào. Đây là một câu hỏi hóc búa không có câu trả lời dễ dàng.
