Trong chuyến công tác lên huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đoàn chúng tôi có dịp ghé qua dinh thự Hoàng A Tưởng, một di tích lịch sử quốc gia với kiến trúc độc đáo hiện diện nơi núi rừng Tây Bắc.
Dinh Vua Mèo Hoàng A Tưởng.
Khác hẳn sự ồn ào vì tranh chấp của dinh Vua Mèo (họ Vương) trong những ngày vừa qua, dinh Vua Mèo (họ Hoàng) vẫn bình thản tọa lạc trên thị trấn Bắc Hà. Không có cảnh người ra vào tấp nập cũng không có cảnh mời chào chèo kéo như những khu di tích khác, người đến tham quan không phải mất tiền mua vé, có thể tự do tham quan tìm hiểu mà không bị làm phiền.
Trong sự tĩnh lặng của không gian, hiện ra trước mắt chúng tôi là một dinh thự bề thế nguy nga, như một tòa thành kiên cố nhưng cũng không kém phần đẹp đẽ và xa hoa, nó giống như một viên ngọc của núi rừng Tây Bắc, khiến cho các thành viên trong đoàn chúng tôi không khỏi choáng ngợp và mường tượng về một lịch sử huy hoàng của nó.
Khoảng sân chụp từ tầng hai.
Bước vào trong dinh thự là một khoảng sân rộng lớn, nghe cán bộ phòng văn hóa huyện Bắc Hà nói cái sân rộng lớn này là nơi thường tổ chức múa xòe khi tiếp các quan Pháp, hoặc những nhà buôn và khi lễ Tết. Cũng ngay tại cái sân này chính là nơi đã từng xảy ra những cuộc hành quyết ngay tại chỗ dưới sự chứng kiến của nhiều người với mục đích răn đe những người khác.
Vào đến trong đại sảnh có tấm bản ghi rõ về lịch sử của dinh thự Hoàng A Tưởng, xin được tóm lược như sau: “Công trình được xây dựng từ năm 1914 đến năm 1921, nằm trên tuyến đường lên Si Ma Cai. Hoàng A Tưởng - người dân tộc Tày là con Hoàng Yến TChao Thổ ty vùng cao nguyên Bắc Hà nơi mà người H’Mông chiếm đa số nên được mệnh danh là “Vua Mèo” sau này người dân địa phương vẫn quen gọi đó là dinh vua Mèo”.
Dinh thự của Hoàng A Tưởng giống như một pháo đài, bốn bên đều xây tường đá dày 40-50cm, diện tích xây dựng công trình hai tầng lên tới 4.000m2. Đủ tất cả các phòng cho các bà vợ, những đứa con và khu ở riêng cho các quan, cố vấn người Pháp và gia nô giúp việc.
Phía sau tòa nhà có một đường hầm dài, phòng khi bị tấn công mọi người sẽ theo đường hầm thoát ra ngoài.
Có thể khẳng định, dinh thự Hoàng A Tưởng là một kỳ quan của cao nguyên trắng Bắc Hà. Có giá trị kiến trúc và lịch sử to lớn, phản ánh một thời kỳ hoàng kim của Thổ ty Hoàng A Tưởng.
Dinh Hoàng A Tưởng.
Sự giàu có đó chắc có lẽ đến từ việc họ Hoàng được người pháp bảo hộ độc quyền bán muối, hàng tiêu dùng, khai thác lâm thổ sản, thuốc phiện bán cho Pháp, cung cấp lương thực, thực phẩm cho binh lính Pháp và tay sai.
Dinh Hoàng A Tưởng hoàn thành năm 1921.
Dinh thự Hoàng A Tưởng chính là chứng nhân cho sự uy quyền, giàu có xa hoa của người thống trị nơi đây, nhưng cũng đượm buồn bởi máu, nước mắt và bao công sức của người dân Bắc Hà.
Vẻ trầm tư cổ kính của những lớp bụi thời gian trên những cây cột, góc tường, sự bề thế vững chãi giữa đất trời cao nguyên trắng Bắc Hà đã để lại ấn tượng sâu sắc không thể nào quên trong lòng chúng tôi nói riêng và những du khách đã từng một lần đến đây nói chung.
