Chính quyền Trump đã đề nghị Tòa án Tối cao quyết định trước ngày 10/9 về việc có thụ lý vụ kiện liên quan đến “thuế quan Ngày Giải phóng”. Trước đó, cả Tòa án Thương mại Quốc tế và Tòa Phúc thẩm Liên bang đều cho rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi dùng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế lên hầu hết hàng hóa nhập khẩu.
Nếu Tòa án Tối cao từ chối xem xét, phán quyết của tòa cấp dưới sẽ lập tức có hiệu lực, buộc chính phủ ngừng áp dụng chính sách thuế này. Nếu nhận vụ, tòa có thể đưa ra phán quyết cuối cùng vào cuối năm nay hoặc muộn nhất là tháng 6/2026.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cảnh báo bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể “thảm họa” cho nền kinh tế, trong khi ông Trump cho rằng một phán quyết bất lợi sẽ là “sự tàn phá đối với đất nước”.
Nếu thuế quan bị bác bỏ, doanh nghiệp lấy tiền lại bằng cách nào?
Theo các chuyên gia pháp lý, doanh nghiệp từng nộp thuế nhập khẩu theo chính sách này có khả năng được hoàn tiền. Tuy nhiên, cơ chế hoàn trả vẫn chưa rõ ràng: hoặc chính phủ tự động hoàn, hoặc doanh nghiệp phải nộp đơn yêu cầu.
Người tiêu dùng Mỹ cũng có thể hưởng lợi lớn. Một nghiên cứu của Tax Foundation cho thấy, nếu thuế được duy trì, mỗi hộ gia đình Mỹ coi như phải “gánh thêm thuế” hơn 1.300 USD trong năm 2025. Nhưng nếu bị hủy, gánh nặng này giảm xuống chỉ còn khoảng 292 USD.
Không loại trừ khả năng người tiêu dùng sẽ khởi kiện tập thể yêu cầu hoàn lại phần chi phí tăng thêm mà các công ty đã tính vào giá sản phẩm với lý do thuế quan bị tuyên là trái pháp luật.
Tác động nào tới các thỏa thuận thương mại của Mỹ?
Vụ kiện hiện tập trung vào “thuế quan Ngày Giải phóng” mà ông Trump công bố hồi tháng 4, áp dụng với gần như toàn bộ hàng hóa nhập khẩu. Ngoài ra, các mức thuế với Mexico, Canada và Trung Quốc cũng bị đe dọa, bởi chúng được áp dụng dựa trên cùng căn cứ pháp lý IEEPA.
Tuy nhiên, các mức thuế khác như với thép, nhôm hay ô tô sẽ không bị ảnh hưởng vì dựa trên các đạo luật liên bang khác, ví dụ Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 hoặc Đạo luật Thương mại năm 1974. Những đạo luật này trao quyền hạn hẹp hơn, giới hạn thời gian và tỷ lệ áp thuế.
Giới chức chính quyền Trump lo ngại việc tòa bác bỏ thuế quan sẽ làm suy yếu vị thế đàm phán của Mỹ. Trong nhiều trường hợp, ông Trump đã sử dụng thuế quan như một “đòn bẩy” để gây sức ép, từ đàm phán thương mại cho tới chính sách đối ngoại.
Bộ trưởng Tài chính Bessent cho biết một số đối tác đã chần chừ hoặc điều chỉnh lập trường đàm phán vì nghi ngờ thẩm quyền áp thuế của Tổng thống Mỹ. Ông Trump thậm chí còn cảnh báo việc này có thể ảnh hưởng đến nỗ lực chấm dứt chiến tranh Nga – Ukraine.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng tác động thực tế có thể không nghiêm trọng đến mức đó, bởi chính phủ Mỹ vẫn còn nhiều công cụ pháp lý khác để duy trì áp lực với các đối tác thương mại.
Kì Lân (Theo Forbes)
